SAĞLIKSIZ ARKADAŞLIKLAR

ÇOCUKLARIMIZIN SAĞLIKSIZ ARKADAŞLIKLARINI NASIL TESPİT EDERİZ?

Arkadaşlıklar, çocukluk çağının çok önemli bir parçasıdır. Peki, tüm arkadaşlıklar sağlıklı mıdır? Cevabı aslında hepimiz biliyoruz: Hayır, değildir. Arkadaşlık hikâyelerinin her biri farklıdır ve bunların tümü sağlıklı değildir. Sağlıksız bir arkadaşlık, çocuğumuzun endişeli ve stresli hissetmesine neden olabilir ya da kendisini özgürce ifade etmesine, keşfetmesine izin vermeyebilir… Çocuklarımızı öz güven kaybı, depresyon, öfke, kaygı, davranış bozukluğu, çekingenlik, stres gibi olumsuz sonuçlarla karşı karşıya bırakabilir. Küçük çocuklarımız, biz eğitmediğimiz sürece sağlıklı arkadaşlıkların neye benzediğini anlamakta ve yaşadıkları arkadaşlık ilişkilerinin hasarını fark etmekte zorlanabilirler. Bu, çok doğaldır. Daha büyük çocuklar ve gençler, akran baskısı veya arkadaş gruplarına kabul edilmek için uyum sağlama gibi nedenlerin de yoğun etkisiyle sağlıksız arkadaşlık ilişkileri yaşayabilirler.

Sağlıksız bir arkadaşlığı tespit etmenin ve bu tür arkadaşlıklardan çocuğumuzu korumanın kesin bir yolu olmasa da ebeveynler olarak sağlıklı arkadaşlıklar kurmaları için çocuklarımıza rehber olmalıyız. Onlara iyi bir arkadaş olmanın ipuçlarını öğretmek ve arkadaşlık serüvenlerini -gereksiz, ön yargılı ve kalp kırıcı müdahalelerden kaçınarak- gözlemlemek bizim sorumluluğumuzdur. Ancak bu sorumluluk, pek çoğumuzun da bildiği gibi çok kolay değildir. Sabır ve büyük hassasiyet isteyen bu görevi yerine getirirken zaman zaman zorlanırız. Küçük çocuğumuzun veya ergenlik çağına yaklaşan gencimizin sağlıksız bir arkadaşlık içinde olduğundan şüpheleniyorsak belirtileri tanımamız ve nasıl müdahale edeceğimizi bilmemiz önemlidir.

Bu yazımızda çocukluk arkadaşlıklarının neden önemli olduğu, sağlıklı ve sağlıksız arkadaşlıkları nasıl ayırt edebileceğimiz, ebeveynler olarak çocuklarımızı sağlıklı arkadaşlıklara teşvik etmek için neler yapabileceğimiz hakkında bazı ipuçları bulacaksınız…

Arkadaşlıklar Neden Çok Önemlidir?

Güncel araştırmalar; sağlıklı arkadaşlıkların, çocukların gelişimi ve genel sağlıkları üzerinde olumlu bir etkisi olduğunu göstermektedir. İnsan sosyal bir varlıktır ve sosyalleşerek hayatı öğrenir. Herkes, özellikle çocuklar ve gençler, başka insanlarla etkileşim içinde olmaya ihtiyaç duyarlar. Onlar, kendilerini güvende hissetmek için aidiyet ararlar. Sağlıklı bir arkadaşlığa sahip olmak; çocukların ve gençlerin iletişim, iş birliği, dayanışma becerilerini geliştirmelerine, duygularını ve bireysel yeteneklerini keşfetmelerine yardımcı olur. İyi arkadaşlık ilişkileri yaşamak, çocukları stresten ve zorbalıktan korur. Onların yaşama bağlı hissetmelerini ve en güzel duyguları deneyimlemelerini sağlar… Sağlıklı arkadaşlık ilişkileri olmayan çocukların yüksek düzeyde depresyon ve kaygı gibi şikâyetlere sahip olma olasılıkları yaklaşık üç kat ve yüksek düzeyde saldırganlık, hiperaktivite ve dikkatsizlik yaşama olasılıkları iki kat daha fazladır.

Sağlıklı Bir Arkadaşlık Nasıldır?

Sağlıklı bir arkadaşlık demokratiktir. Dürüsttür, güvenilirdir. Bireysel sınırlara, hedeflere ve hayallere saygılıdır. Sağlıklı bir arkadaşlıkta karşılıklı kazanım ve eşitlik hâkimdir. Böyle bir arkadaşlıkta herkes; hayallerine ulaşması için birbirine destek verir, birbirinin başarısını kutlar ve zor anlarında birbirine yardım eli uzatır, birbirine sevgi, şefkat, empati, ilgi, hoşgörü ve dürüstlük ile yaklaşır.

Sağlıksız Bir Arkadaşlığın İşaretleri Nelerdir?

Arkadaşlıklar sağlıksız olduğunda çok çeşitli sorunlar ortaya çıkar. Sağlıksız arkadaşlıklar, çocuklar için çok zararlı olabilir -genellikle gençler için daha da zararlıdır-. Gençler, ortaokul ve lise yıllarında akranlarıyla arkadaşlıklar kurmaya daha fazla öncelik vermeye başlarlar. Bu arkadaşlıklarına müdahale edilmesini istemezler. Ilımlı uyarılarımıza bile aşırı tepki verebilirler. Sağlıksız bir arkadaşlık yaşamaları halinde zorbalık ve akran baskısı gibi sorunlarla mücadele etmek zorunda kalabilirler. Ergenliğe yaklaştıkça veya ergenlik döneminde arkadaşlarının da etkisiyle olumsuz alışkanlıklar ve davranışlar sergilemeye daha yatkın olurlar. Sağlıksız arkadaşlıklar, çocukların ve gençlerin hayatında stres ve drama yaratır.

İşte çocuğumuzun arkadaşlığının sağlıksız olabileceğine dair bazı işaretler:

Güç Dengesizliği

Güç dengesizliği, genellikle sağlıksız bir arkadaşlığın işaretidir. Sağlıklı arkadaşlıklar adalet çerçevesinde iş birliği yapmayı içerir. Kararları bir kişinin aldığı, iş birliği kurmak yerine sorumlulukların bir kişiye yıkıldığı arkadaşlıklarda “güç dengesizliği” vardır. Daha güçlü olarak kendini konumlayan taraf, arkadaşlık için çok az çaba gösterebilir ve tüm işi arkadaşının yapmasını bekleyebilir. Ya da amacına ulaşmak için arkadaşından kararlarının uygulanmasını talep edebilir -bazen emredebilir-. Yalnızca bir arkadaş; plan yapmak veya duygusal destek sağlamak için çaba sarf ediyorsa ya da arkadaş grubunun patronu gibi davranışlar sergiliyorsa bu genellikle kötüye işarettir.

Kaba Sözler ve Küçümseme

Bazı sağlıksız arkadaşlıklar, kaba sözleri ve küçümseyici tavırları içerir. Örneğin, çocuğumuzun bazı arkadaşları aşırı derecede eleştirel veya başkaları hakkında kötü konuşmayı, dedikodu yapmayı huy edinmiş olabilirler. Bu arkadaşları, giyimi veya görünümü nedeniyle diğer insanlarla dalga geçmekten zevk alabilirler veya diğer insanların önünde çocuğumuzu da küçük düşürebilirler. Böyle arkadaşlar, çocuğumuzun cömertliğini ve iyi niyetini istismar edebilirler, onun öz güvenini sarsabilirler ve hatta onu hayallerinden koparabilirler.

Drama

Çocuğumuz ve arkadaşı sürekli tartışıyorsa, kavga ediyorsa veya ikisi arasında kıskançlık, yalancılık, manipülasyon, iftira atma, suçlu hissettirme gibi olumsuz özelliklerin ortaya çıktığı bir tür drama her zaman var gibi görünüyorsa tüm bunların, sağlıksız bir arkadaşlığın işaretleri olduğuna emin olabiliriz.

Kıskançlık ve Rekabet

İster yeni bir oyuncağı ister başka bir arkadaşı kıskanmak olsun… Sağlıksız arkadaşlıklar, sıklıkla kıskançlık gösterilerine ve yoğun rekabete sahne olur. Bu tür arkadaşlıklarda taraflar, birbirlerinin başarılarını kutlamak yerine kıskanmaya meyilli olurlar -ya da sadece bir arkadaş, diğerine karşı bu olumsuz duyguları hissediyor olabilir-.

Sosyal Dışlanma

Sosyal çevrelerdeki en olumsuz davranışlardan biri, çocukların başkalarını gruptan dışlaması ve başkalarını da onları dışlamaya ikna etmesidir. Sağlıksız bir arkadaşlık, çoğunlukla sosyal dışlanmayı içerir. Örneğin bir arkadaşı, çocuğumuzun sadece onunla vakit geçirmesini veya başkalarını gruptan çıkarmasını talep edebilir. Onu, toplumdan izole etmeye meyilli olabilir. Sosyal dışlanma, çocuğumuzu depresyona sürükleyebilir…

Kural Çiğneme

Bazen çocuklar; yetişkinlere rahatlıkla kaba davranan, tehlikeli riskler almayı seven ve sorunlu davranışlarda bulunan çocuklarla arkadaş olabilirler. Korkusuz gibi görünen bu tür arkadaşlar edinmek ilk başta çocuklara heyecanlı bir maceraya atılmak gibi gelebilir. Ancak kuralları çiğneyen veya otoriteye karşı gelen başka çocuklarla çok fazla zaman geçirmek, çocukları bu davranışları deneyimlemeye, öfkeye, şiddete, endişeye ve suçluluk duygusuna itebilir.

Size Kötü Bir His Verir

Çocuğumuzun bir arkadaşlığından rahatsız oluyorsak ama neyin yanlış olduğunu anlayamıyorsak hissettiğimiz olumsuz duyguların adını koyarak yola çıkabiliriz. Ebeveynler olarak içgüdülerimize güvenmemiz önemlidir. İçgüdülerimiz ve duygularımız, henüz yüzeye çıkmamış bir şeyi söylüyor olabilirler.

Sağlıksız Arkadaşlıklar Nasıl Önlenir?

Çocuğumuzun sağlıksız bir arkadaşlık kurmasını önlemenin veya onu iyi bir arkadaş olarak yetiştirmenin kesin bir formülü olmasa da, sağlıksız arkadaşlıkla kurma olma olasılığını azaltmak için yapabileceğimiz şeyler vardır. Unutmayalım, çocuğumuz henüz küçükken kiminle oyun oynayacağı veya kimin evine gideceği konusunda daha fazla söz hakkımız olur. Ancak çocuğumuz büyüdükçe -özellikle de ergenlik öncesinde ve gençlik yıllarına yaklaştıkça- arkadaş seçimlerinde büyük bir oyuncu olarak var olmamız pek olası değildir. Bu nedenle küçük yaşlarından itibaren çocuğumuzu “iyi bir arkadaş olma” konusunda eğitmek ilk adımımız olmalıdır. Çocuğumuzu farklı ortamlarda kuracağı arkadaşlık ilişkilerini en iyi şekilde yürütmesi için sabırla, hoşgörüyle ve şefkatle destekleyerek onun ergenlik döneminde sağlıklı arkadaşlıklar kurma olasılığını artırabiliriz.

İyi arkadaş olmayı bilmek, sağlıklı arkadaşlıklar kurmanın temelidir. İyi ve kötü, sağlıklı ve sağlıksız arkadaşlık arasındaki farkı öğreterek çocuğumuzu iyi arkadaşlıklar kurmaya teşvik edebiliriz. Çocuğumuzla “kendisini iyi hissettiren, onu geliştiren arkadaşlar bulmanın önemi ve yolları” hakkında sohbet etmek, birlikte arkadaşlık temalı filmler izlemek veya kitaplar okumak; çocuğumuza iyi bir arkadaş olmayı öğretmenin oldukça etkili araçlarıdır. Ayrıca, kendi yaşamımızda sağlıklı arkadaşlık ilişkileri kurarak çocuğumuza örnek olabiliriz.

Sağlıksız bir arkadaşlık içinde olmak; çocukların yalnızca genel sağlık ve esenliklerine zarar vermekle kalmaz, aynı zamanda sorunlu davranışlar sergilemelerine ve çok yanlış kararlar vermelerine yol açabilir. Eğer çocuğumuz sağlıksız bir arkadaşlığa dâhilse onu daha sağlıklı ilişkilere yönlendirmek için tüm işlerimizi bir kenara bırakıp elimizden gelenin en iyisini yapmaya çalışmalıyız. Çocuğumuzun daha anlamlı ve faydalı arkadaşlıklar kurmasına yardımcı olma çabalarımız başarılı olmazsa veya bu çabalarımız çocuğumuz tarafından her defasında olumsuz tepkilerle karşılaşırsa bir çocuk doktorundan veya bir psikologdan yardım isteme yoluna başvurabiliriz.

KidZania’dan sevgilerimizle