Blog
Bulmacalar; çeşitli biçimlerde düzenlenen, hafıza ve dikkat gibi zihinsel yeteneklerimizi kullanarak çözüm üretmemizi teşvik eden, zekâ geliştirici, eğlenceli ve merak uyandıran oyunlardır. Günümüzdeki anlamıyla bulmaca, ilk kez 18. yüzyılda İngiltere’de -özellikle çocukların zekâ gelişimini desteklemek amacıyla- ortaya çıkmış. İleri derecede zorluk düzeyi olan ve yetişkinler için hazırlanan ilk bulmaca ise Amerika’da Sun gazetesinde 1913’te yayınlanan bir kare bulmacaymış. 20. yüzyılda hızla büyüyen bulmaca sektörü; günümüzde farklı zorluklarda ve türlerde ürünler sunmaya, çocuktan yetişkine her yaştan insana hitap etmeye devam ediyor. Kare bulmaca, çengel bulmaca, labirent bulmaca, sudoku, yapboz, rubik küp, söz dizimi, dijital bulmaca gibi farklı türlerdeki her bulmaca, zihnimizin farklı yönlerini geliştirmemize yardımcı olur. Bulmacalar, beyin için en iyi egzersizlerden biridir ve herkese, özellikle de çocuklara çok iyi gelir.
Çocukların bulmacaları çözebilmek için başlangıçta biraz desteğe ihtiyaç duymaları doğaldır. Desteğimizi zaman içinde kademeli olarak azaltarak çocuklarımızın bulmaca dünyasına adım adım alışmalarını ve bu dünyadan faydalanmalarını sağlayabiliriz. Unutmayalım, çocuklarımızın bulmacalardan en iyi şekilde faydalanabilmeleri için yaşlarına uygun bulmacaları seçmemiz gerekir. Bulmaca çok zorsa, çocuklar sabırsızlanır ve pes eder. Çok kolay olan bulmacalar ise çocukların dikkatini ve sabrını artırmak için yeterli derecede zorluk sağlamaz. Çocuklarımızın yaşları büyüdükçe bulmacaların zorluk derecesini ve çeşitliliğini artırabiliriz.
İşte bu eğlenceli oyunun çocuklara faydaları:
Odaklanma(Konsantrasyon) Becerisi
Dikkat eksikliği küçük çocuklarda oldukça yaygındır. Çocuk gelişimi uzmanları, çocukların yaşının 2-5 katı kadar süre ile odaklanabileceklerini söylüyorlar. Bu; 3 yaşındaki bir çocuğun herhangi bir göreve 6 ila 15 dakika arasında, 4 yaşındaki bir çocuğun ise 8 ila 20 dakika arasında odaklanabileceği anlamına gelir. Bulmacalar, çocuklarda konsantrasyonu artırmak için harika araçlardır. Örneğin, tamamlanana kadar bir yapboz üzerinde çalışmak, çocuklara tek bir görev üzerinde odaklanma ve kesintisiz çalışma fırsatı verir.
Uzamsal Farkındalık, Şekil Tanıma Becerisi
Araştırmacılar, uzamsal farkındalık ve bulmaca oyunu arasındaki bağlantıyı doğruladılar: Chicago Üniversitesi’nden araştırmacılar; bulmacalarla oynayan 2-4 yaş arası çocukların, oynamayanlara göre uzamsal algılama becerilerini daha fazla geliştirdiklerini kanıtladılar. Uzamsal/boyutsal farkındalık; temel olarak uzaydaki diğer nesnelerin ne kadar yer kapladığının, birbirleriyle ve bizimle nasıl ilişki kurduğunun farkında olmayı içerir. Bulmacaları çözerken işte bu uzamsal algı devreye girer. Çocuklar, bulmaca çözerken şekilleri ve renkleri inceleyerek tanımayı, hangi parçaların birbirine uyacağını belirlemeyi öğrenirler. Deneme yanılma yoluyla parçaları çevirerek boyutlar ile uyumlu olan yerleri bulmaya çalışırlar. Zaman içinde deneyerek değil hızlıca düşünerek doğru çözüme ulaşmayı başarırlar.
Konuya Özgü Bilgi Edinme
Bulmacalar genellikle çocuklarımızın dünyayı öğrenmelerine yardımcı olabilecek birçok farklı konuyu kapsar. Örneğin resimli bulmacalar; coğrafyadan habitatlara, haritalara, vücudun bölümlerine, bitkilere, hayvanlara, okyanuslara, ünlü sanat eserlerine ve çok daha fazlasına kadar pek çok alanda çocukları yeni bilgiler öğrenmeye teşvik edebilir. Ya da bir kare bulmaca, onlara yeni kelimeleri ve kavramları öğretebilir. Bulmacalar, çocukların merakını tetikler; onları bulmacadaki kompozisyonun içeriği hakkında araştırmaya teşvik eder. Ünlü eğitimci Montessori’nin günümüzde de uygulanan eğitim programları, çocuklara botanik ve zooloji hakkında bilgi vermek için bulmacaları kullanmalarıyla ünlüdür. Bu eğitici oyun, çocukların pek çok konuya aşina olmalarına yardımcı olabilir.
İnce Motor Yeteneği
Bu yetenek; bilek, parmaklar, eller, ayaklar ve ayak parmaklarını kullanan küçük hareketleri içerir. Çocukların ince hareketler geliştirmeleri zaman alır. Gencecik ellerindeki kaslar, çocukların küçük nesneleri doğru bir şekilde tutmaları ve hareket ettirmeleri için çok fazla alıştırma ister. Çocuklar, farklı bulmaca türleri ile buluştuklarında kaslarının ihtiyaç duyduğu bu alıştırmayı yaparlar ve ince motor yeteneklerini geliştirirler.
El-Göz Koordinasyonu
Bulmacalar özellikle küçük çocuklara el-göz koordinasyonu konusunda yardımcı olmada etkilidir. Örneğin bir yapbozu çözmek için çocukların gözleriyle doğru parçayı bulmaları ve elleriyle parçaları doğru alana hareket ettirmeleri gerekir.
Problem Çözme Becerisi
Her bulmaca, çözülmesi gereken bir problem ortaya koyar. Örneğin, bir yapbozda parçaların hepsi birbirine karışmıştır ve bu parçaların doğru şekilde bir araya getirilmesi gerekir. Ya da sudoku gibi matematiksel zekâyı geliştirici bir bulmacada 1’den başlayarak 9’a kadar olan tüm rakamları, verilen kareler içerisine uygun ve doğru yazmak gerekir. Bulmacalar, farklı alanlarda problem çözme becerilerini geliştirmeleri için çocuklara fırsatlar sunar.
Dil Becerisi
Çocuklar; bir bulmacayı çözerken görüntüler, kelimeler, şekiller veya rakamlar hakkında bilgi edinmeyi ya da bir bulmacayı çözdükten sonra ortaya çıkan sonuç hakkında sohbet etmeyi severler. İşte bu anlar, çocuklarımızın dil becerilerini geliştirmek için önemli fırsatlardır. Bulmacayla ilgili sorularını yanıtlayarak, onlarla bulmacanın içeriği veya sonucu hakkında canıgönülden sohbet ederek çocuklarımızın konuşma becerilerini ve kelime dağarcıklarını geliştirebiliriz.
Hafıza Becerisi
Bulmacalar çocukların zihnini aktif ve çalışır durumda tutar. Bu özellikle kısa süreli bellek için faydalıdır. Çocuklar herhangi bir bulmacayı çözerken bir önceki eylemlerini hatırlayarak ilerlerler. Örneğin, az önce gördükleri bir renk parıltısını hatırlayıp parçaları bileştirirler. Çocuklar genellikle aynı bulmacayı tekrar tekrar çözmeyi severler. Bırakalım çocuklarımız bulmacaları tekrar tekrar çözsünler… Hangi parçaların, hangi kelimelerin ya da hangi rakamların bir araya geldiğini her defasında daha hızlı bir şekilde hatırlayabilir ve böylece hafızalarını geliştirebilirler.
Benlik Saygısı
Bir bulmacayı çözmenin çocuklar için tatmin edici bir ödülü vardır: Çocuklar bulmaca çözdüklerinde “Yaptım!”, “Evet, sonunda başardım!” gibi cümleler kurarak başarı duygusunu tadarlar. Çözdükleri her bulmaca, çocuklarımızın öz güvenini geliştiren ve benlik saygısını artıran başarılar listesindeki haklı yeri alır.
Sosyal Beceriler
Başka biriyle bulmaca çözmek, iş birliği ve iletişim gerektirir. Çocuklar, takım halinde bulmaca çözdüklerinde sosyal becerilerini geliştirebilirler.
Bulmacaların; ince motor becerisinden problem çözmeye, hafıza geliştirmeye, öz güvene kadar pek çok faydası vardır. Merakımızı tetikleyen, beynimizi zinde tutan bu harika oyunu aile ritüellerimizden biri haline getirebiliriz.
KidZania’dan sevgilerimizle.
Yazmak, farklı insanlar için farklı şeyler ifade eder. Bir şaire sorsak yazmanın kendini ifade etmenin en tutkulu yolu olduğunu söyleyebilir. Sizin için işinizin bir parçası ya da bir hobi, bir çocuk için hayalleri anlatmak ve bir başka çocuk için kaçmak istediği bir zorunluluk olabilir. Herkes için farklı anlamlar ifade etse de yazmak, hayatımızın vazgeçilmez bir parçasıdır. 21. yüzyılın dijital gerçekleri, bizleri ve en çok da yeni nesli yazmaktan uzaklaştırıyor gibi görünebilir; kimimiz “Bu çağda çocukların gerçekten yazma becerilerine ihtiyacı var mı?” diye sorgulayabiliriz. Sorgulamamız doğaldır ama sorunun yanıtı kesinlikte “evettir”. Yazma, konuşma ve okumanın doğal bir uzantısıdır; aynı zamanda en etkili iletişim araçlarından biridir. Yazma becerilerinin gelişmesi demek öz güven, yaratıcılık, problem çözme, kendini ifade etme gibi temel becerilerin de gelişmesi demektir. Çocuklarımızın daha güçlü yazarlar olmalarına yardımcı olduğumuzda, onların bugün ve yarın daha güçlü bireyler olmalarına da yardımcı olmuş oluruz.
Yazmak çocuklar için neden önemlidir?
Yazmak, eğitim ve çalışma hayatının çok önemli bir unsurudur. Öğrencilik hayatı, ilkokuldan başlayarak her yıl giderek zorlaşan yazma deneyimleri ile doludur. Çocukların bu deneyimlerde bazen kısa ve ikna edici cevaplar vermeleri, bazen öykü/şiir/deneme gibi edebi metinler yazmaları, bazen ise yaratıcı sunumlar hazırlamaları beklenir… Gün gelir üniversiteye kabul edilmek için kendilerini yazılı olarak ifade etmeleri gerekir. Öğrenciler ister elle ister bilgisayarda yazıyor olsun, iyi yazma becerilerine sahip olduklarında birçok ödevde ve sınavda başarılı olabilirler. Yazmak, çocukların sadece okulda değil yaşam boyu kullanacakları bir beceridir. Çalışma hayatı da sık sık; e-postalar, proje sunumları, şirket tanıtım metinleri, tebrik veya kutlama mesajları gibi farklı farklı yazma deneyimlerine yer açar. Okul yıllarında yazma becerilerini geliştirmek, çocuklara gelecekteki iş yaşamlarında da avantaj sağlar.
Yazmak, çocukların kendilerini ifade etmeleri için harika bir yoldur. Konuşarak duygularını ve fikirlerini yeterince ifade edemedikleri durumlarda yazmak, çocuklar için etkili bir iletişim yöntemi olabilir. Dil, iletişim ve odaklanma becerilerini geliştiren yazma etkinlikleri; aynı zamanda çocukları kitap okumaya, araştırmaya, hayal güçlerini kullanarak üretmeye, problem çözmeye, eleştirel ve bağımsız düşünmeye teşvik eder.
Kelimeleri kâğıda dökmeden önce, çocukların ne yazacakları konusunda net bir fikre sahip olmaları gerekir. Bu, yazmadan önce düşüncelerini düzenlemeleri anlamına gelir. Örneğin, bir öykü yazmaya başlamadan önce çocuklar; öykünün konusu, kahramanların görünümü ve karakterleri, öyküdeki olayın başlangıcı/bitişi gibi pek çok ayrıntıyı tek tek düşünürler ve ardından tüm parçaları bir araya getirirler. Yazarken her zaman plana bağlı kalmazlar ve yeni fikirler eklerler. Çocuklar yazdıkça ustalaşırlar, ustalaştıkça öz güvenleri artar.
Evimizdeki genç yazarı teşvik etmek için neler yapabiliriz?
İyi yazma becerilerine sahip olmak zaman alır. Çocuklarımızın içindeki yazarı keşfetmeleri ve yazmayı sevmeleri için onlara rehberlik edebiliriz.
Birlikte okuyalım
Okuma ve yazma birbirini destekler. Çocuğumuz her birini ne kadar çok yaparsa, ikisinde de o kadar iyi olur. Okul öncesinden başlayarak çocuğumuza öyküler ve masallar okuyarak onu yazı dünyası ile buluşturabiliriz. Çocuğumuzla birlikte daha çok okuyup yazdıkça, onun daha iyi bir okuyucu, daha iyi bir yazar ve daha iyi bir öğrenci olmasına yardımcı olabiliriz.
Eğlenceli yazma etkinlikleri planlayalım
Okumayı ve yazmayı yeni öğrenmiş çocuğumuzu yazmaya teşvik etmek için görsel sanatları da dâhil edebileceğimiz pek çok eğlenceli etkinlik planlayabiliriz. Bu etkinlikler için geren tüm malzemeleri (kartonlar, kâğıtlar, renkli kalemler, makas, yapıştırıcı vb.) bir araya getirebiliriz. Çok sevdiği süper kahramana ya da kuzenine bir mektup yazmak, doğum günü veya düzenleyeceği bir kostüm partisi için davetiye hazırlamak, kayıp eşyası için “Aranıyor” posteri hazırlamak, bir kitabın sonunu beğenmediğinde yeni bir son yazmak, ilgisini çeken -doğa, müzik, spor vb.- bir konuda mini bir gazete çıkarmak gibi yaratıcı yazma etkinlikleri, çocuğumuzun yazma becerilerini geliştirmenin ve ona yazmayı sevdirmenin en etkili yollarındandır.
Yazmaya hazırlanmasına yardımcı olalım
İyi yazarlar; yazmaya başlamadan önce düşünmek, hazırlanmak ve araştırmak için çok zaman harcarlar. Bazı çocuklar, yazılarında ne söylemek istediklerini düşünmedikleri veya fikirlerini etkili bir şekilde nasıl organize edeceklerini bilmedikleri için yazmakta zorlanırlar. Çocuğumuza bu konuda rehberlik edebiliriz. Fikirlerini önce sözlü olarak açıklamasını sağlarsak yazması daha kolay olacaktır.
Örneğin, çocuğumuzun ödev olarak bir macera öyküsü yazması gerekiyor. Kendi fikirlerini bulması için ona sorular sorabiliriz. “Nasıl bir öykü hayal ediyorsun?”, “Ana karakter kim olabilir? Bir hayvan? Bir kişi? Hayali bir karakter? Adı nedir? Nasıl biridir? Diğer karakterler kimler?”, “Öykü nerede geçiyor? Garip bir gezegende mi yoksa bir kasabada mı? Öyküdeki olaylar ne zaman gerçekleşiyor? Gelecekte mi? Geçmişte mi?” vb. sorular eşliğinde öncelikle bir beyin fırtınası yapabiliriz. Böylece yazacağı öykünün ana hatlarını belirlemesine yardımcı oluruz. Çocuğumuzdan, insanları daha fazlasını öğrenmeye ikna edecek bazı iyi öykü açılışları ve güçlü kelimeler düşünmesini isteyebiliriz. Ona birkaç örnek verebiliriz: “Ece’nin, önünde duran sandığa dair hiçbir fikri yoktu…”, “Selim kalbinin hiç olmadığı kadar hızlı attığını duyabiliyordu. Az önce gördüğü şey gerçek miydi? Yoksa…”…
Bırakalım ilham alsın, bırakalım kendi başarsın
Çocuğumuzun, yazacağı öykü veya kompozisyon için sevdiği kitaplardan ya da filmlerden esinlenerek fikirler bulması son derece doğaldır. Her yetişkin gibi, her sanatçı gibi çocuklar da esinlenerek üretebilirler. Bırakalım dilediği gibi ilham alarak kendine özgü öykülerini yazsın ve en önemlisi kendisi başarsın. Yazdıklarında dil bilgisi ve anlatım açısından hatalar olabilir. Bu da doğaldır. Ebeveyn olarak yapmamız gereken ilk şey, olumlu yorumlarımızı paylaşmak ve sevgili genç yazarımızı cesaretlendirmektir. Abartılı övgülerden kesinlikle uzak duralım ama öncelikle gösterdiği çabayı içtenlikle övelim.
KidZania İstanbul: Geleceğini düşle, içindeki yazarı keşfet!
“Sen de Yaz” Kısa Öykü Yarışması
KidZania İstanbul olarak çocukları hem okumaya hem de yazmaya teşvik etmek için bir kısa öykü yarışması düzenledik. Yarışmamızın teması: “Gelecekte Ben”. Çocukların, “Gelecekte nasıl biri olacaklar? Hangi mesleği ya da meslekleri seçecekler? Nasıl bir dünya kurmak, dünyaya nasıl fayda sağlamak istiyorlar?” gibi sorulara yanıt verdikleri öykülerinde kendileri için nasıl bir gelecek hayal ettiklerini anlatmalarını istiyoruz.
Yarışma bitiminde belirlediğimiz en iyi 20 öykü, Erbulak Kitap tarafından toplu bir öykü kitabı olarak basılacak ve bu kitap; internet siteleri, kitabevleri ve KidZania National Store’da satışa sunulacak. Erbulak Evi iş birliği ile düzenlediğimiz öykü yarışmamıza “hayal kurmayı, öyküleri ve yazmayı seven 10-14 yaş arasındaki her çocuk” 2 Nisan’a kadar katılabilir.
Enerji Verimliliği Haftası’ndayız. 2022 yılında, 10-16 Ocak tarihleri arasında kutlanan bu özel haftayı; enerji dostu bir yaşam üzerine düşünmek, araştırmak ve harekete geçmek için değerlendirebiliriz. Enerji tasarrufu ve verimliliği; kesinlikle fırsat yaratıp bilinçlenmemiz, çocuklarımıza anlatmamız ve öğretmemiz gereken -çocuklar için ilgi çekici pek çok detayla dolu, severek öğrenebilecekleri ve sorumluluk alabilecekleri- bir konudur. Doğuştan meraklı olan çocuklarımız, yeni şeyler öğrenmeyi severler ve hiç şüphe yok ki enerji kaynakları hakkında paylaşacağımız ilginç bilgileri öğrenmekten, ebeveynlerinin enerjiyi verimli kullanarak ve tasarruf ederek gezegeni kurtarma çabalarına katkıda bulunmaktan mutluluk duyarlar. Küçük çocuklarımıza “Enerji Nedir?” sorusunun yanıtı ile başlayıp enerji dostu bir yaşam sürmeyi öğretirken aşağıdaki bilgi ve önerilerden de ilham alabiliriz.
Enerjiyi Neden Verimli Kullanmalıyız?
Hayatta kalmak ve aktif olmak için hepimiz, her yerde enerjiye ihtiyaç duyarız. Biz insanlar, vücudumuz için gerekli olan enerjiyi; gıdaların içeriğindeki karbonhidrattan, proteinden, yağdan ve içtiğimiz içeceklerden karşılarız. Bunun dışında gündelik yaşantımızdaki faaliyetlerimiz için enerji tüketiriz. İnsan faaliyetleri sürekli gelişip çeşitlendikçe, sanayileşme yaygınlaştıkça ve nüfus arttıkça enerjiye duyduğumuz gereksinim de sürekli artmaktadır. Bugün, enerji üretim ve tüketim şeklimizi değiştirmediğimiz takdirde gelecek nesillere yaşanabilir bir dünya bırakamayacağımız ortadadır. Her gün daha fazla enerjiye gereksinim duymamız; başta ekolojik dengede bozulmaya, enerji sağlayan petrol gibi fosil kaynakların hızla azalmasına, fiyat artışlarına, rekabette sapmalara, dış kaynaklara giderek daha fazla bağımlı olmamıza sebep olmaktadır. İşte bu yüzden, “enerji verimliliği ve enerji tasarrufu”, günümüzün dünyasında “sürdürülebilir kalkınmanın olmazsa olmazıdır”.
Yenilenebilir Enerjileri Keşfedelim
WWF (Dünya Doğayı Koruma Vakfı), 21.yüzyılda karşı karşıya bulunduğumuz en büyük sorunlardan birinin güvenli enerji tedariki olduğunu belirtiyor. Bugünün ülkelerinin enerjiyi üretme ve tüketme alışkanlıkları sürdürülebilir değildir. Bununla ilgili en açık kanıt, insan kaynaklı iklim değişikliğidir. Enerji tüketimimizin %80’i fosil kaynaklıdır. Petrol, kömür gibi fosil yakıtlara bağımlılık ekonomiye yük oluşturmanın yanı sıra iklim değişikliğine neden olan sera gazlarının atmosferde birikmesine de -yani küresel ısınmaya da- yol açar.
Doğa dostu “temiz enerjinin” yaygınlaştığı bir ülkede, o ülkenin ekonomik yükleri hafifler ve dışa bağımlılığın yerini kalkınma alır. Çevreyi kirleten, ekonomik olarak ülkeleri çıkmaza sokan, aşırı kullanım neticesinde hızla tükenmekte olan yenilenemez enerji kaynakları (kömür, petrol, doğal gaz…) yerine güneş, su, rüzgâr gibi doğada tükenmeksizin var olabilen, daha az maliyetli “yenilenebilir kaynaklara” yönelmeliyiz. “WWF Enerji Raporu”na göre, mevcut teknolojiler ile 2050 yılında küresel enerji talebinin neredeyse tümünün yenilenebilir enerji kaynaklarından (farklı kaynaklardan eş zamanlı faydalanarak) sağlanması mümkündür. Enerji talebini karşılamanın akılcı çözümü, mevcut üretimi artırmaya odaklanmak değildir. Bunun yerine ekolojik ve ekonomik açıdan talebi doğru yönetmeye, karbon emisyonlarının azaltılması gibi enerji verimlilik önlemlerini almaya odaklanmalıyız.
Çocuklarımıza Daha Az Enerji Kullanmayı Nasıl Öğretiriz?
Çoğu çocuk, enerji tasarrufunun önemini okulda öğrenecektir ancak, onlara evde örnek olarak ve nasıl katkıda bulunacaklarını da öğreterek enerji konusundaki bilgilerini deneyimle pekiştirmelerine, daha da bilinçli davranmalarına destek olabiliriz. Evimizden başlayarak onlara yenilenebilir ve yenilenemez enerji kaynaklarını anlatabiliriz. “Ocağımızın gazı nereden geliyor? Evimiz nasıl ısınıyor? Evdeki aletler, örneğin buzdolabı nasıl çalışıyor? Yenilenebilir enerji nedir? Hangi enerji kaynakları sınırlıdır? Enerji dostu yaşam nedir?” gibi soruların cevaplarını bir aile projesi olarak çocuklarımızla birlikte araştırabiliriz.
Enerji ile ilgili öğrenme ve tasarruf projemizi eğlenceli hale getirebiliriz. Evimizin her odasını birlikte gözden geçirebiliriz ve enerji tasarrufu yapmanın yollarını tartışabiliriz. Çocuklarımızdan ailenin uyması için belirlediğimiz bir dizi kuralı ve önlemi yazmalarını, bu kararları görünen bir yere asmalarını isteyebiliriz. Birlikte tüm aile üyelerine görevler atayabiliriz. Bu tür ailece yürütülen ve net hedefleri olan projeler, çocuklarımıza sorumluluk bilinci aşılamak ve onlara eğlenerek öğrenme deneyimi kazandırmak için harikadır. Enerji tasarrufu ile ilgili konularda çocuklarımıza sorumluluk verirken yaşlarına uygun sorumluluklar belirlemeye özen gösterebiliriz.
Çocuklarımıza Öğretebileceğimiz Enerji Dostu Bazı Basit Alışkanlıklar
Ekran süresini kısaltabiliriz. Böylece kazanılan zamanı verimli bir şekilde değerlendirebiliriz: Çocukları; projeler üretmeye, oyun oynamaya, bulmaca çözmeye ve kitap okumaya teşvik edebiliriz.
Diş fırçalarken, el yıkarken veya duş alırken suyu boşa akıtmamayı öğretebiliriz. “Herkes dört dakika daha az süre ile duş alırsa su ısıtma maliyetlerimizi % 20’ye kadar azaltabiliriz.” gibi ilginç bilgileri uygulama yoluyla çocuklarımızla beraber kanıtlamaya çalışabiliriz. Çocukları, bulunmadıkları ortamlarda ışıkları kapatmaya ve ısıyı korumak için kullanılmayan odaların kapılarını kapatmaya yönlendirebiliriz. Çocuklar kendilerini yararlı hissetmekten hoşlanırlar. Yarar sağladıklarında öz güvenleri de artar. Herhangi bir enerji tasarrufu önlemi uyguluyorsak çocuklarımıza neden bu önlemi aldığımızı ve bu konuda onların hangi sorumlulukları üstlenebileceğini anlatabiliriz. Yenilenebilir enerji ile ilgili gelecekte çok önemli girişimler olacağını; ileride hangi işi yaparsa yapsın bu alanda bilinçli/akıllı davranan, doğa dostu bir yetişkin olmasının bireysel ve toplumsal kazanımlarını çocuklarımıza öğretebiliriz.
Enerji Kaynakları Hakkında Bazı İlginç Bilgiler:
* Petrol dünyadaki birincil enerji kaynağıdır. Everest Dağı (8849 metre), dünyanın en derin petrol kuyusu ile karşılaştırıldığında oldukça küçük kalır.
* Petrol, kömür gibi fosil yakıtların yakılması küresel ısınmayı önemli oranda artırır. Böyle devam edersek önümüzdeki 100 yılda gezegenin sıcaklığının en az 2 derece yükselmesi bekleniyor.
* Fosil yakıtları, oluşma hızlarından daha hızlı bir şekilde tüketiyoruz. Uzmanlar; gezegenimizin petrol rezervinin 2052 yılında, gaz rezervinin 2065 yılında, kömür rezervinin ise 2164 yılında biteceğini tahmin etmektedir.
* Bugünkü karbondioksitin (CO2) çoğu; Çin, ABD, Hindistan, Rusya ve Avrupa Birliği tarafından üretilmektedir. Çin, dünyanın en fazla karbon salımı yapan ülkesidir ve küresel emisyonların dörtte birinden sorumludur. Çin, 2060’ta karbon salımını dengeleyerek “karbon nötr” olmayı vadetmektedir.
* Yenilenebilir enerjinin, fosil yakıtlardan 5 kat daha fazla iş olanağı yaratma gücü vardır.
* Binalarda kullanılan enerjinin yaklaşık % 30’u verimsiz enerjidir.
* Ortalama bir rüzgâr türbini yaklaşık 300 evin ihtiyacını karşılayacak elektrik üretebilir. Dünyadaki en bol enerji kaynağı “güneş enerjisidir”. Nükleer enerji, dünyadaki elektriğin yaklaşık % 13’ünü üretir.
* İnsanlığın ilk önemli enerji icadı ateştir. İnsanlar, eski zamanlardan beri tahılları öğütmek için suyun gücünü kullanmışlardır. 5.000 yıl önce, insanlar rüzgâr gibi diğer enerji kaynaklarını da kullanmaya başlamışlardı. Romalılar, ev ısıtmak için jeotermal enerjiyi ilk kullananlardı.
* Tuvalet atıkları ve çöpe gönderdiğimiz tüm atıkları elektrik üretmek için kullanabiliriz. Nasıl mı? Atıklar metan salımı yapar. Doğal bir gaz olan metanı hapsederek elektrik üretmek için kullanabiliriz. Güçlü bir sera gazı olan metanı enerji üretmek kullanabilirsek onu atmosferden uzak tutabiliriz.
* Petrolün çoğu -beşte birinden fazlası- nakliye için kullanılmaktadır; bunu sanayi, inşaat ve tarım sektörleri takip etmektedir. Karbon emisyonları ne yazık ki hâlâ artıyor. BBC'deki bir habere göre, İklim Şeffaflık Raporu’nda; salgın nedeniyle 2020'de % 6 düşen karbondioksit oranının bu yıl G20 ülkelerinde % 4 artmasının beklendiği belirtiliyor.
Daha iyi bir dünya için enerji dostu bir yaşam sürelim! Unutmayalım; bireysel olarak evde, okulda, toplum içinde veya işte gösterdiğimiz her çaba, çevremizde olan birilerine ilham verir. Sadece ilham vermek bile -gezegenimiz için bugün yeterli olmasa da- enerji konusunda toplumsal bilinçlenmeye katkı sağlayan önemli bir başarıdır.
“Enerji Verimliliği Haftası” kutlu olsun!
KidZania’dan sevgilerimizle.
Dijital Çağın Ebeveynlik Üzerindeki Olumsuz Etkilerini Nasıl Aşarız?
21. yüzyılda yaşanan dijital dönüşüm, hayatımızın her alanında teknolojiye ve dijital dünyaya daha fazla zaman ayırmamıza neden oluyor. Araştırmalar, pandeminin de etkisiyle dijital bağımlılıkların arttığını; bununla beraber siber zorbalıkların da arttığını gösteriyor. Biz ebeveynler, birçoğumuz, bu gerçeklerin farkındayız ve çocuklarımızın dijital teknolojileri nasıl kullandıkları konusunda endişeliyiz. “Telefonlarını çok mu kullanıyorlar?”, “Sosyal medyada çok mu paylaşım yapıyorlar?”, “Yüz yüze konuşmayı unuttular mı?” gibi sorular soruyoruz kendimize… Çocuklarımıza sınırlar koymaya gayret ediyoruz -bazen başarıyoruz, bazen başaramıyoruz-… Peki, ya biz? Biz bu konuda nasılız? Teknoloji, yetişkin hayatlarımızı nasıl etkiliyor? Bizleri izleyerek hayatı öğrenen çocuklarımızın yaşadığı dijital deneyimler hakkında endişelenirken biz ebeveynler, kendimiz için de endişelenmeli miyiz? Çocuklarımıza ideal bir dijital vatandaş ve teknoloji kullanıcısı olmaları için örnek olabiliyor muyuz? Kabul edelim ki teknoloji, zaman zaman ebeveynliğimizin yolunu kesen bir etkiye de sahip…
Teknoloji dünyanın en kötü şeyi midir? Asla. Elbette teknolojik ilerlemenin pek çok artısı var. Bilgi edinme, alışveriş yapma, haberleşme, eğitim ve daha pek çok alanda çok daha hızlı ve kolayca hareket edebiliyoruz. Örneğin, çocuklarımızdan uzak olduğumuz anlarda onlarla mesajlaşabiliyoruz. Evden ofise, bulunduğumuz tüm mekânları her geçen gün daha da akıllı sistemlerle donatabiliyoruz. İnsan ömrünün her geçen gün uzadığı bir çağı yaşıyoruz. Tüm bunlar gerçekten harika... Ancak bu harikaların yanında teknolojinin zamanımızı çalan ve bizi mutsuzlaştıran pek çok etkisi de var. Örneğin, yetişkinler -yani bizler için- iş ve ev hayatı arasındaki sınırlar bulanıklaştı. Bu da kesin olarak çocuklarımızla iletişimimizi olumsuz etkiliyor. Teknolojiyi kendi yararımızla sınırlamadan aşırı şekilde kullanmamız, dijital teknolojiyi “bir zaman hırsızı” rolüne büründürüyor. “Bu telefona yanıt vermem gerek. Siz yemeğe başlayın çocuklar…”, “İşte bir aksilik var. Hemen şu e-postayla ilgilenmem gerek. Daha sonra oynayalım mı?” gibi cümleleri sıkça kullanıyorsak, dijital dünyadan gelen beklentiler ev hayatımıza da hükmetmeye başladıysa ve bu aile içindeki stresi artıyorsa ya da sosyal medyanın cazibesi, çocuklarımıza ayırdığımız zamanı yok ediyorsa… İşte o zaman, ebeveynler olarak teknolojiyle ilişkimizi yeniden düzenlememiz gerekiyor demektir.
Michigan Üniversitesi CS Mott's Çocuk Hastanesi ve Boston Tıp Merkezi'nden araştırmacılar; ebeveynlerin “aile zamanını”, “mesaja yanıt verme” gibi teknoloji tabanlı beklentilerle dengelemek için mücadele ettiklerini keşfettiler. Araştırmaya katılan ebeveynler; sürekli olarak iş, teknoloji ve aile zamanı arasındaki içsel bir mücadeleyi dile getirdiler. Dahası, katılımcılar; özellikle okudukları e-posta veya mesaj kötü haberse verdikleri olumsuz duygusal tepkilerin, aile üyelerine de yansıdığını bildirdiler. Dijital çağ, sağladığı avantajların yanında -araştırmaların da kanıtladığı gibi-, pek çok dezavantajı beraberinde getiriyor, aile içinde çatışmalara ve sorunlara da zemin hazırlıyor. Dijital bağımlılıkların artması ile beraber yeni nesil çocuklar; yaratıcı düşünme, sosyalleşme ve empati kurma gibi duygusal becerilerden yoksun kalabiliyor.
Neler Yapabiliriz?
Doğru Soruları Soralım
Teknoloji kullanımımızı gerçekten kontrol altına almak istiyorsak kendimize bazı zor soruları sormalıyız: Teknoloji gelişirken bizler kendi yaratıcı düşünme kapasitemizi ve yaşam kalitemizi aynı hızda geliştirebiliyor muyuz? Akşam yemeği sırasında e-postamızı kontrol etmek veya bir metne yanıt vermek için akıllı telefonumuzu ne sıklıkla kullanırız? Çocuğumuzla çıktığımız bir tatili gerçekten deneyimlemek ve anı yaşamak yerine sosyal medyaya fotoğraf yüklemek için ne kadar zaman harcarız? Ya e-postaları ve sosyal medyayı kontrol etmek, çocuklarımızın ihtiyaç duyduğu etkileşim fırsatlarını çalıyorsa ve bu yüzden yalnızlaşan çocuklarımız bizden alamadıkları yanıtları aramak veya etkinlikleri bulmak için her geçen gün daha fazla internete, sosyal medyaya bağlanıyorsa? …
Bu soruları dürüstçe yanıtlayabilirsek aile hayatımıza ve bireysel hayatlarımıza dâhil olan teknolojinin fayda/zarar dengesini kurabiliriz. Özetle, kendi davranışımıza yakından baktıktan sonra, nerede değişiklik yapmamız gerektiğini ve teknolojiyi kullanmanın daha akıllı yollarını keşfedebiliriz.
Sınırları Belirleyelim
Teknoloji kullanımımız için hem ailemize hem de kendimize yönelik sınırlar ve kurallar belirleyebiliriz. Örneğin, evimizde günün belirli saatlerinde teknolojiden tamamen uzak durabiliriz -dijital detoks yapabiliriz-; yemek masasında veya çocuklarımızın odalarında mobil cihazlarımızı kullanmaktan kaçınabiliriz; ya da okuma odası veya aile odası gibi bazı odaları teknolojiden arındırılmış alanlar olarak belirleyebiliriz. Evimizin girişindeki bir sepete-tıpkı okullardaki gibi- eve gelir gelmez mobil cihazlarımızı koyabiliriz. Teknolojinin; ev ödevi bittiğinde, akşam yemeği bittiğinde ve ev işleri tamamlandığında - sepetten çıkmasını sağlayabiliriz. Belirlediğimiz bu gibi sınırlar konusunda tutarlı davranarak çocuklarımızın da uyum sağlamalarını teşvik edebiliriz.
Stres Faktörlerini Tanımlayalım
Ebeveynlerin araştırmalarda bildirdiği temel sorunlardan biri, bazen mobil cihazlarıyla etkileşime girmenin, çocuklarına karşı agresif tutumlar sergilemelerine yol açmasıdır. Bizler de bu gibi durumlar yaşıyor olabiliriz. Dijital dünyadaki davranışlarımızın yarattığı stres faktörlerini tespit ederek bu olumsuz faktörlerin çocuklarımızla geçirdiğimiz anları bölmesine ve çocuklarımıza yansımasına engel olabiliriz. Örneğin, işimizle ilgili e-postaları okurken strese giriyorsak veya bir proje üzerinde çalışırken mutlak sessizliğe ihtiyacımız varsa çocuklarımızın spor veya başka bir etkinlikle meşgul olduğu zamanlarda bu gibi stresli işlerimizi sonuçlandırmaya gayret edebiliriz. Böylece, çocuklarımızla olduğumuz anları stresten uzak tutmak ve görevlerimizi tamamlamak için ihtiyaç duyduğumuz alanı/zamanı yaratma fırsatına sahip olabiliriz.
Aile Oyunlarını Aktif Hale Getirelim
Evet, bu kadar basit aslında… Teknolojiyi sınırlamanın en efektif yolu, ailece oyun oynamaya daha fazla zaman ayırmaktır. Sadece oyunlarla da sınırlı kalmadan ailece geçirdiğimiz keyifli anları artırabiliriz. Oyun saati, piknik günü, tiyatro akşamı, yürüyüş saati gibi aile rutinleri belirleyebiliriz.
Konuşma Anlarını Değerlendirelim
Arabayla yolculuk yaptığımız veya sofrada bir arada olduğumuz anlar, çocuklarımızla derin bağlar kurmak ve bol bol konuşmak için yakaladığımız fırsat anlarıdır. Özellikle dijital bağımlılıkların veya zorunlulukların ebeveynliğimizin yolunu kestiğini düşünüyorsak bu anları en iyi şekilde değerlendirmeye özen gösterebiliriz.
Doğru Rol Model Olalım
Teknoloji kullanımı söz konusu olduğunda, çocuklarımızın bizi izlediğini unutmamamız önemlidir. Araştırmalar, sessiz zamanın beyin gelişimi için çok önemli olduğunu göstermiştir. Kendi hayatımızdaki o sessiz anları düşünelim. Belki çamaşırları katlarken, belki yürüyüş yaparken, belki tavana ya da karşımızdaki güzel manzaraya sadece bakarken, belki resim çizerken geçirdiğimiz o sessiz anlar; yaratıcı düşünmek ve hayal kurmak için birebirdir. Çocuklarımıza, dijital teknolojilerden uzak geçen sessiz anlardan nasıl faydalandığımızı göstererek onlar için doğru birer rol model olabiliriz.
Teknolojiyi sınırlamanın ve çocuklarımıza rol model olmanın tek bir formülü yoktur. Kendi hayatımıza uygun bir yol bulmak için ailemizin teknolojiyi ne sıklıkla kullandığına dikkat edelim ve eğer tespit ettiğimiz gerçeklerden hoşlanmıyorsak kendi davranışlarımızdan başlayarak değişiklikler yapalım. Unutmayalım, eğer doğru rol model olamıyorsak çocuklarımızdan dijital teknolojileri verimli kullanmalarını bekleyemeyiz.
KidZania’dan sevgilerimizle.
Uluslararası Eğitim Günümüz kutlu olsun!
Eğitim, hayata hazırlık mıdır? Yoksa eğitim, hayatın kendisi midir? Eğitim; basit anlamıyla bilgi edinmek, deneyimlemek, beceri kazanmak ve bu sayede gelişmek demektir. Sadece çocukluk/gençlik yılları ve belirli şablonlar içinde sınırlı kalamayacak kadar geniş bir kavramdır. Eğitim, toplumları dönüştüren ve tetiklediği dönüşümle beraber değişmesi, dönüşmesi gerekendir. Bugünü, geleceği ve her anı şekillendirebilme gücüne sahip bir araçtır eğitim... Cumhuriyetimizin ilk yıllarında Atatürk’ün davetiyle Türkiye’ye gelerek eğitim sistemimiz ile ilgili önerilerini sunan, fikirleri bugün de eğitim bilimcilere ilham vermeye devam eden Amerikalı eğitim kuramcısı ve filozof John Dewey’e (1859-1952) göre eğitim, hayata hazırlık değil hayatın ta kendisidir… Eğitim, süreklilik ister ve sürekli olmalıdır.
Bugün, “Uluslararası Eğitim Günü”. Birleşmiş Milletler, dört yıl önce; eğitimin, barış ve sürdürülebilir kalkınmadaki kilit önemini vurgulamak için 24 Ocak tarihini eğitime adadı. Bugün, daha iyi bir dünya ve daha iyi bir gelecek için eğitimi nasıl dönüştürmemiz gerektiğini düşünme, eğitimle ilgili yerel ve küresel sorunları hatırlama, tüm dünya halklarını eğitimle ilgili fikir alışverişine ve göreve davet etme günü… Gelin, bugün eğitimle ilgili sorunlar ve eğitimin nasıl dönüşmesi gerektiği hakkında hep birlikte düşünelim.
Hayal edelim…
Eğitim, kimseyi geride bırakmadan -çocuklar, gençler, yaşlılar, engelliler…- herkes için sürekli ve iyileştirici bir araç olabilse dünya nasıl bir yer olurdu? Muhtemelen çok daha iyi bir yer olurdu… Yakın geleceği hayal edelim… Eğitimin, “yasalarla korunan bir hak olduğu gerçeğinin” uygulamada da gerçek olduğu ve “eğitimin adeta bir sihirli değnek gibi her bireye dokunabildiği, onları özgürleştirdiği” bir dünyayı hayal edelim… Eğitimin; insanlığı hep daha iyiye götürdüğü, savaşları bitirdiği bir dünya… Öyle bir dünya ki bu dünyada adalet ve fırsat eşitliği var; açlık ve yoksulluk yok... Bu dünyada fikirler özgürce ses buluyor; bu dünyada demokrasi karşıtlığı, cinsiyet ayrımcılığı bitmiş… Bu dünyada eğitim, bebeklikten başlayarak yaşam boyu öğrenme demek…
Dünyamız bir dönüm noktasında…
Bilgi ve öğrenmenin, “yenilenme ve dönüşümün temeli” olduğunu hepimiz biliyoruz. Ancak bugünkü dünyada var olan küresel eşitsizlikler; eğitimin barışçıl, adil ve sürdürülebilir bir dünya düzeni kurmamıza yeterince yardımcı olmadığını açıkça gösteriyor. Hızlı teknolojik değişimler hayatımızın birçok yönünü ve dünyayı değiştiriyor ama bu yenilikler, daha adil ve daha demokratik bir düzen kurmamıza vesile olmuyor ne yazık ki... İşte bu yüzden eğitimi yeniden tasarlamalıyız.
Eğitim hakları dünyanın pek çok yerinde ihlal ediliyor. Bugün, dünya genelinde yaklaşık 258 milyon çocuk ve ergen okula başlama veya bitirme fırsatına sahip değil; 617 milyon çocuk ve ergen temel matematiği bilmiyor; Sahra altı Afrika'daki kızların %40’ından azı ortaokulu bitiriyor ve yaklaşık dört milyon çocuk/genç mülteci okula gitmiyor. Ülkeler; kapsayıcı/eşitlikçi kaliteli eğitim ve herkes için yaşam boyu öğrenme fırsatları olmadan toplumsal cinsiyet eşitliğini sağlamada ve milyonlarca çocuğu, genci ve yetişkini geride bırakan yoksulluk döngüsünü kırmada başarılı olamayacaklardır.
21. yüzyılda eğitime bakış nasıl değişmeli?
Einstein’dan bu yana dünyaya gelen en parlak teorik fizikçi olarak kabul edilen Stephen Hawking, “Bilginin en büyük düşmanı cehalet değildir. Bildiğini zannetme sanrısıdır.” demiştir. 21. yüzyılda bilgi katlanarak büyüyor ve dijital teknolojiler sayesinde hiç olmadığı kadar hızlı bir şekilde yayılıyor. Evet, bugün bilgiye hızlıca ulaşabiliyoruz ve daha çok “bildiğimizi” sanıyoruz. Peki, öyle mi? Yani, gerçekten daha çok bilgiye mi sahibiz, yoksa yeterince özümsemeden, sorgulamadan ve deneyimlemeden parmaklarımızın ucundaki dijital dünya sayesinde Hawking’in de vurguladığı gibi çok bildiğimizi sandığımız bir yanılsama içinde miyiz? Bilgiyi akılcı yöntemlerle sorguluyor muyuz? Gezegenimizin evrenin küçücük bir parçası olduğunun ve bu evrende bilmediğimiz pek çok şey olduğunun farkında mıyız? Her şeyin hızlı olduğu bu robot çağında, eğitim de aynı hızla dönüşebiliyor mu? Gerçek şu ki eğitim anlayışı, bugünün gelişmiş toplumlarında bile çağın sorunlarını, bireysel ve küresel ihtiyaçları eksene alan bir dönüşüm yaşayamıyor.
“Uzaktan eğitim”, 21. yüzyılın teknolojilerini araç olarak kullansa da asla “eğitimin dönüşmüş iyi halidir” diyemeyiz. Eğitimin bugün, ister uzaktan ister yüz yüze eğitim olsun; her bireye -başta çocuklara- “daha derin bir anlama”, “eleştirel ve yaratıcı düşünme” ve kendisi için faydalı olan bilgiyi yaratmasını sağlayacak “okuryazarlık becerileri” katması gerekiyor. 21. yüzyılda bilgiye ve eğitime bakış tamamen değişmeli, dönüşüm eğitimle başlamalıdır. Pedagoji, yani eğitim bilimi; iş birliği ve dayanışma ilkeleri etrafında yeniden düzenlenmelidir. Öğrencilerin birlikte çalışarak dünyayı empati ve şefkatle dönüştürmelerini sağlayacak entelektüel, sosyal ve ahlaki kapasitelerini geliştirmeyi hedeflemelidir. Ancak bu sayede demokratikleşme, adalet ve barış yolunda gerekli adımları atabiliriz.
BM Genel Sekreteri António Guterres: “Eğitime olan ortak bağlılığımızı yeniden canlandırma zamanı geldi."
Birleşmiş Milletler(BM) raporuna göre eğitim için küresel olarak yeni bir anlaşmaya varma zamanı geldi. Üye ülkelerin katılımıyla 2015 yılında belirlenen 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri, ancak ve ancak eğitim reformlarının uygulanması ile mümkün olacaktır. Buna göre eğitim programları; öğrencilerin bilgiye erişmelerini ve üretmelerini desteklerken aynı zamanda sorgulama, eleştirme ve uygulama kapasitelerini de geliştirmelerini destekleyen ekolojik, kültürlerarası ve disiplinlerarası öğrenmeyi vurgulamalıdır. Hayatın her alanında ve her anında eğitim; doğasever, demokratik, adil ve barışçıl bir insanlık anlayışını benimsemelidir. Yanlış bilginin yayılmasına; yanlışları gerçeklerden ayırt etme yeteneğini geliştiren bilimsel, dijital ve hümanist okuryazarlık becerileri ile karşı çıkılmalıdır.
Öğretmenlik, öğretmenlerin de düzenli olarak kendilerini geliştirmelerini sağlayan bir mesleğe dönüşmeli ve daha da profesyonelleştirilmelidir. İş birliği ve ekip çalışması, öğretmenlerin çalışmalarını karakterize etmelidir. Araştırmayla, deneyimle, oyunla bilginin yaratılmasını ve etkili öğrenmenin sağlanmasını-; öğrencilerle öğretmenler arasındaki diyaloğun ve iş birliğinin zenginleşmesini teşvik eden yeni pedagojik uygulamalar, öğretimin yani okuldaki eğitimin ayrılmaz bir parçası haline gelmelidir. Okullar, destekledikleri kapsayıcılık ve eşitlik ilkeleri nedeniyle korunmalı; dünyanın daha adil, hakkaniyetli ve sürdürülebilir geleceğe dönüşümünü teşvik etmek için yeniden tasarlanmalıdır. Okullar; farklı insan gruplarını dayanışma ve ekip çalışmasına yönlendiren, onlara öğrendiklerini uygulama fırsatı tanıyan yerler olmalıdır. Dijital teknolojiler, okulların yerini almayı değil okulları desteklemeyi hedeflemelidir. Eğitim, sadece öğretimle sınırlı kalmadan okul duvarlarını aşmalı ve yaşamın her anına yayılmalıdır.
Özetle, bugün eğitime bakışımızı değiştirmeliyiz. Bugün; eğitim hakkının yaşam boyu sürecek bir hak olması, eğitimin fırsat eşitliği ilkesi ile herkese ulaşması için anlaşmalıyız. Yüz yüze ve sanal öğrenme alanlarını birbirine bağlayarak her birini maksimum fayda sağlayacak şekilde kullanmayı öğrenmeliyiz.
Daha iyi bir dünya için eğitimi dönüştürmeye, çocuklarımızla beraber sürekli öğrenmeye ve daha derin bir kavrayışla yaşama biçimlerimizi ve gezegenimizi iyileştirmeye evet demeliyiz… Ancak böylece, hayat dediğimiz serüveni; eğlenceli ve mutlu bir macera olarak yaşayabiliriz. Ancak böylece, daha iyi bir geleceği hep birlikte umut edebiliriz.
KidZania’dan sevgilerimizle.
Her ebeveynin, çocuklarının spor hayatı ile ilgili farklı deneyimleri olur. Kimi çocuk için bir spor branşı ya da birkaç spor branşı vazgeçilmez olurken her çocuk için senaryo böyle değildir. Çocuğunuz spor yapıyorsa er ya da geç -büyük olasılıkla- “Bırakıyorum!” beyanıyla karşı karşıya kalırsınız. Ya da teşvik etmek için onca çabanıza ve çeşitli sporları denemesi için yarattığınız harika fırsatlara rağmen farklı farklı sebeplerle sporu sevmediğini söyleyerek her defasında sporu bırakmayı seçen çocuğunuza daha fazla ısrar etmekten vazgeçtiğiniz bir an gelir. “Yaz Spor Okuluna gitti. Farklı sporları denedi ama hiç istekli değil, sporu sevmiyor.”, “Yıllardır severek yaptığı sporu bırakmaya karar verdi. Çok üzgünüm, onca emek…” gibi serzenişleri çoğumuz biliriz (Ya kendi deneyimlerimizden ötürü bu tür serzenişlerde bulunmuş olabiliriz ya da çevremizden duymuşuzdur…). Koşullar ne olursa olsun, spor ve fiziksel aktivite; zihinsel ve fiziksel sağlık için gerekli olduğundan, çocuklarımızın spordan zevk almasına yardımcı olmamız önemlidir.
Spora hiç ilgi duymayan veya ilgisini yitiren çocuklarımız için bir yol haritası çizmekte zorlandığımız, kendimizi çaresiz hissettiğimiz anlarda -“Pes etmesini istemiyorum. Şimdi pes ederse…”, “Ya hiç spor yapmazsa…”, “Bu sporun yerine ne koymalıyız?”, “Nasıl bırakabilir? Yıllarımızı ailece bu spora verdik. Tatillerimizi bile iptal ettik… Her şeyi bırak, kendi emeğini çöpe atması…”gibi- çeşitli üzüntülere, endişelere ve yargılara kapılmadan önce bu konuyla ilgili düşüncelerimizi derinleştirmeye ve olası hatalarımızı tespit etmeye, ardından çocuğumuzu dinlemeye ve onu spordan uzaklaştıran nedenleri anlamaya çalışabiliriz. Aşağıdaki adımlar bize yardımcı olabilir.
Neden spor yapmasını istiyoruz?
Öncelikle ebeveyn olarak “Çocuğumun spora başlamasını veya devam etmesini neden istiyorum?” sorusunu yanıtlayalım. Pek çok nedenimiz olabilir. Bunların bir kısmı bugünle ilgilidir: Her gün spor yaparak verimli ve sağlıklı bir gün geçirmesini, bugünkü yarışta başarıyı tatmasını ya da sporcu bir öğrenci olmanın sosyal ve akademik hayatta sunduğu artıları yaşamasını istiyoruz… Bir kısmı da gelecekle ilgili olabilir: Atletik bir vücuda sahip olmasını istiyoruz ya da belki ileride profesyonel bir spor kariyeri olabileceğini hayal ediyoruz veya spor bursu alarak pek çok eğitim fırsatı yakalayabileceğini düşünüyoruz… Ebeveyn olarak pek çok neden belirlemiş olabiliriz -ve bu nedenler çevremizdeki yetişkinlere çok mantıklı gelebilir- ancak önemli olan çocuğumuzun sporla ilgili beklentilerinin ve hedeflerinin ne olduğudur.
Çocuğumuzun spor kariyeri ile ilgili bugüne ya da geleceğe yönelik kendi beklentilerimizin hepsini bir kenara bırakarak spor yapmanın ardında olması gereken temel nedenleri hatırlatalım kendimize. Bunlar, sporun sunabileceği en önemli faydalarla ilgilidir. Sporun temel faydası, zihinsel ve bedensel sağlığımızı güçlendiren bir uğraş olmasıdır. Spor bilimiyle ilgili uzmanlar, Dünya Sağlık Örgütü ve tıp dünyası, her çocuğun günde en az bir saat aktif olmasının sağlıklı bir şekilde gelişmesi için gerekli olduğunu belirtmektedir. Çocuğumuzu spora teşvik etmemizin ana nedeni şu olmalıdır: Keyif alarak yaptığı bir sporun fiziksel/ zihinsel olarak sağladığı avantajlardan yararlanmasını ve bir ömür boyu kullanabileceği sportif becerileri kazanmasını sağlamak. Hiçbir zaman unutmamalıyız: Her şeyden önemlisi keyif alarak spor yapmasıdır…
Doğru bir başlangıç yaptık mı?
Spor, belirli kurallar çerçevesinde gerçekleşen hareketler bütünüdür. Belirli bir spor branşını seçerek bir spor kulübüne adım atmak, çocuklar için öğretici ve geliştirici yepyeni bir deneyime adım atmaktır. Bu deneyimin iyi olması için doğru bir başlangıç yapmak gerekir. Çocuğumuzun ilgi alanına hitap eden ve keyif alarak yapacağı bir sporu tercih etmesini sağlamak, doğru bir başlangıç için vazgeçilmezdir. Belki de çocuğumuz, sadece biz istediğimiz için spora başladı; bir süre keyif aldı ve şimdi keyif almamasına sebep olan bir sürü nedeni var. Ya da bizim yönlendirmemizle başladığı bu sporu hiç sevmedi ve sadece bizi mutlu etmek için bugüne dek dayandı… Doğru bir başlangıç yapmış olsak bile çocuğumuz bilmediğimiz farklı sebeplerden ötürü sporu bırakmaya karar vermiş olabilir. Belki de artık eskisi gibi keyif almıyor; yeni bir spora veya farklı uğraşlara vakit ayırmak, yani yeni şeyler denemek istiyor…
Eğer herhangi bir şekilde çocuğumuzun spora yanlış bir başlangıç yapmasına sebep olduysak -ısrar ederek, biraz baskı kurarak kendi belirlediğimiz spora yönlendirmek gibi- bu hatamızdan en kısa sürede dönmek için doğru adımları atabiliriz. “Sana futbol konusunda fazla ısrarcı davrandıysam üzgünüm. Senin de çok keyif alacağını düşünmüştüm. O halde farklı sporları denemeye ne dersin? Keyif alacağın sporu bulman için sana yardımcı olacağım…” gibi bir yaklaşım benimseyebiliriz.
Doğru örnek olduk mu?
Sportif bir yaşamdan uzak yaşayan ebeveynlerin çocuklarını spora teşvik etmesi zor olabilir. Belki de kendi yaşam şeklimizi değiştirmenin zamanı gelmiştir. Bunun için illa da bir spor kulübüne üye olmamız gerekmez. Ailece yapacağımız yürüyüşler veya bisiklet turları gibi fiziksel aktiviteler, “Sporu hiç sevmiyorum” diyen çocuğumuzun sporu benimsemesi için ikna edici o ilk adım olabilir.
Sporu bırakmak istediğini söyleyen çocuğumuzu dinledik mi?
Ona doğru soruları sorduk mu?
Dinlemek bir ebeveynin en önemli görevlerinden biridir. Çocuğumuzun bize açılmasını sağlayabilecek, yargılayıcı sözlerden uzak olan tatlı bir spor sohbetinde aşağıdaki soruların yanıtlarını arayabiliriz. Sohbet boyunca sözü daha çok çocuğumuza bırakmaya ve duygularını/düşüncelerini anladığımızı ona hissettirmeye özen gösterebiliriz. Gözlem yaparak, sporla ilgili diğer yetişkinlerle (antrenörler, koçlar, sporcu ebeveynleri gibi) tartışarak ve çocuğumuzla açık iletişim kurup sohbet ederek sporu neden bırakmak istediğini ya da neden artık bu sporu sevmediğini anlayabiliriz.
Bir takım arkadaşı ya da birkaç takım arkadaşı fiziksel veya duygusal olarak onu incitiyor mu?
İlk kayıt olduğunda gerçekten ilgileniyor gibiydi ve senelerce severek bu sporu yaptı. Ne değişti?
Son dönemdeki performansından dolayı mı hayal kırıklığına uğradı? ( Belki bir sakatlık yaşamıştı ve şimdi takımın gerisinde kalıyor… Biraz sabrederse bu durumu değiştirebileceğini biliyor mu? )
Takımdan ayrılırsa koçu ya da takım arkadaşlarının nasıl hissedeceğini düşünüyor?
Aynı sporu farklı bir kulüpte yapmayı ister mi yoksa farklı bir sporu mu denemek istiyor?
Her zaman böyle mi hissediyordu, yoksa bu yeni bir fikir değişikliği mi?
Başarılı olmak veya yüksek düzeyde rekabet etmek için çok fazla baskı hissediyor mu?
Biz farkında olmadan ona çok baskı yapmış, onu kırmış olabilir miyiz?
Antrenörü çok mu rekabetçi; çabasını övmek yerine sadece başarılı sonuçları mı övüyor ya da takım arkadaşlarının yanında onu küçük düşüren sözler mi söylüyor?
Ağrıya veya rahatsızlığa neden olan fiziksel bir sorunu var mı?
Sporu tamamen mi hayatından çıkarmak istiyor? Peki, neden?
Bu soruların her birini cevaplarken çocuğumuzu canıgönülden dinlemeliyiz. Eğer cevap vermekten kaçınıyorsa sohbetimizi farklı bir zamana -çocuğumuzun kendini daha rahat hissedeceği özel bir ana- erteleyebiliriz. Ara vermek, başka bir kulübe geçiş yapmak, tek bir spor yapmak yerine farklı sporları denemek, profesyonel bir sporcu olma yolundan vazgeçip amatör bir sporcu olmak gibi birçok nedeni olabilir. Onu dikkatle dinlediğimiz şefkat dolu spor sohbetlerimiz; çocuğumuzun doğru karar almasına, sporun faydalarını anlamasına, sporu hayatından tamamen çıkarmadan farklı yollar bulmasına ve her zaman sportif bir yaşam sürmesine destek olabilir.
KidZania’dan sevgilerimizle.
Aile gelenekleri, nesiller arasında aktarılan ve yaşatılan faaliyetlerdir. Gelenekler, dört gözle beklediğimiz faaliyetler olmanın yanı sıra aile bağlarını ve değerlerini kuvvetlendirmek için temel oluşturur. Herkes aile üyeleriyle sağlıklı ve samimi bir ilişkiye sahip olmayı hak eder. İşte gelenekler, bu misyonu üstlenerek ailenin tüm bireylerini farklılıklarıyla birlikte aynı çatı altında toplamaya ve aile ilişkilerinin sağlıklı bir seviyede korunmasına yardımcı olurlar. Gelenek deyince hemen aklımıza bayramlar ve resmi tatiller gelir. Oysa aile geleneklerinin illa da toplumsal geleneklerle bir araya gelmesi gerekmez. Aile gelenekleri, her ailenin kendisi kadar benzersiz ve özel olabilir.
Belirsizliklerle ve zorluklarla dolu bir dünyada; güçlü bağlarla, empati ve kabullenme ile birbirini kucaklayan bireylerin var olduğu sıcacık bir aileyi kim istemez ki? O sıcacık sığınağımızı, yani ailemizi güçlendirmek için kendi aile geleneklerimizi başlatabiliriz. Aşağıdaki fikirler ve öneriler bize bu konuda ilham verebilir.
Gelenekler rutinlerden farklıdır…
Aile gelenekleri, tekrar tekrar meydana gelen ve sembolik anlam taşımayan günlük aile rutinlerinden farklıdır. Aile gelenekleri, tüm aile üyeleri için özel bir önem taşırken aile rutinleri, genellikle ailenin gündelik hayatını sürdürmek için gerekli olan temel faaliyetlerdir. Örneğin her gün akşam yemeğini birlikte yemek aile rutininin bir parçası olabilirken baharın ilk gününde yaptığımız bize özel bir etkinlik geleneğimiz olabilir. Örneğin, futbol taraftarlarıyla dolu bir aile, sezonun açılış gününde stadyuma gitmeyi bir gelenek haline getirebilir. Bu gelenek, büyükbaba ile başlamış ve ailenin en genç üyelerini dâhil etmeye devam ederek her yıl sabırsızlıkla beklenen bir gelenek haline gelmiş olabilir.
Geleneklerin faydaları nelerdir?
Birçok ailenin nesiller boyu süren gelenekleri vardır. Bu özel etkinlikler, tüm aile üyelerince sahiplenildiği sürece yaşamaya ve hoş anılar üretmeye devam eder.
Aile gelenekleri…
Bir ömür boyu unutulmayacak ve her hatırlandığında yüzleri güldürecek hatıralar yaratır.
Aile üyelerine güçlü bir aidiyet duygusu verir.
Çocukların aile ilişkilerini anlamalarına, kendilerini güvende hissetmelerine yardımcı olur.
Kültürel mirasın ve aile değerlerinin aktarılmasına yardımcı olur.
Nesilleri birbirine bağlı tutar, tüm aile bireylerine paylaşacakları bir aile geçmişi verir.
Gelenekler nasıl oluşur, nasıl sürdürülür?
Ailemiz için yeni aile gelenekleri yaratırken yeni şeyleri denemeye açık olmak ve eğer yeterince işe yaramazlarsa bu gelenekleri sonlandırmak önemlidir. Örneğin, eğlenceli bir gelenek haline gelebileceğini düşünerek baharın ilk günü denize girmeyi planlamış olabiliriz ancak bu çoğumuzun tekrarlamak istemeyeceği bir deneyim olursa bu fikirden vazgeçebiliriz. Bir aktiviteyi sadece kulağa çılgınca ve hoş geliyor diye defalarca tekrarlamak istemeyiz. Bir aile geleneğinin amacı herkesin eğlenmesidir ve bunu düzenli olarak tekrarlamayı dört gözle beklememizi sağlamaktır.
Aile geleneklerini sürdürmek biraz taahhüt ve planlama gerektirir. Aile geleneklerimizin çok fazla planlama gerektirmesi ya da çok pahalı olması zaman zaman bazı aile üyelerine göz korkutucu gelebilir. Bu yüzden, kendi aile geleneklerimizi yaratırken onları basit tutmaya çalışmamız en doğrusudur. Oyun oynamayı veya bir performans izlemeyi vb. içeren, herkes için katılımı kolay olan aile geleneklerini sürdürmek daha olasıdır. İlla da kusursuz ve lüks bir etkinlik değildir bizi mutlu edecek olan gelenek… Ailelerin para harcamadan bağ kurmasının birçok yolu vardır.
Kendi aile geleneklerimizi oluşturmaya karar verdik.
İşte bize ilham verebilecek birkaç fikir:
Eğlenceli ve herkesi gülümseten, unutulmaz anılar biriktirmemizi sağlayan aile geleneklerini keşfetmek için biraz yaratıcılık yeterli olur. Ailece paylaştığımız ortak ilgi alanları, bize gelenek yaratmak için pek çok fikir verebilir. Örneğin, bisiklet kullanmaya meraklı bir aileysek ülkenin en önemli bisiklet turunu yakından gözlemleyeceğimiz bir gelenek yaratabiliriz.
Yazın ilk gününü, ailece en sevdiğimiz o plajda geçirmek; yüzme sezonunu birlikte açmak…
En uzun gecede, 21 Aralık’ta gözlemevi etkinliklerine katılmak…
Baharın ilk pazar günü, sizin için özel olan bir mekânda -belki aile büyüklerinin yaşadığı köyde- geniş aile olarak bir araya geleceğimiz upuzun bir sofra kurmak; ya da ailece göl kenarında piknik yapmak...
Her yılbaşında yakınlarımıza mektup ve ev yapımı hediyeler göndermek…
Her bayramda köy okullarına ailece kitap ve giysi göndermek…
Aile üyelerinin her birinin doğum gününe özel gelenekler planlamak (Örneğin, ailemizin 10 yaşındaki küçük bireyi Sude’nin doğum gününde onun favorisi olan - özgün bir tarifi ve “Çikolata Dağı” gibi özgün bir adı olan- o özel pastayı ailece pişirmek ve Sude’nin gitar konserini dinlemek -böylece onun gitarda nasıl geliştiğine birlikte şahit olmak- gibi kişiye özel doğum günü geleneklerimiz olabilir.)
Her sonbaharda elma toplamaya gitmek…
Ailece yemek pişirdiğimiz özel bir gün yaratmak, aile büyüklerini de soframıza konuk etmek…
Kar yağışının ilk gününde kar altında sıcak çikolata partisi yapmak…
Ayda bir ya da haftada bir oyun gecesi düzenlemek, birlikte doyasıya oyun oynamak -oyun deyince seçenekler sınırsızdır: her defasında farklı bir oyunu denemek ya da favori oyunlarımızla ilgili aile içi turnuvalar düzenlemek…-
Bunlar gibi birçok fikir geliştirebiliriz; yılın hemen her zamanı için, çok çeşitli temalarda “kendimize özgü aile gelenekleri” oluşturabiliriz. Aile geleneklerimiz, aile içinde karşılıklı saygıyı ve sevgiyi besleyen harika etkinliklerdir. Maddi olarak bizi zorlamayacak ve tüm aile üyelerini mutlu edecek yeni bir aile geleneğini keşfetmek için ihtiyacımız olan tek şey, yaratıcılığımızı kullanıp ailemiz için anlamlı bir etkinlik bulmaya odaklanmaktır.
KidZania’dan sevgilerimizle.
Bugün, 11 Şubat “Uluslararası Bilimde Kadınlar ve Kız Çocukları Günü”. 2015 yılında Birleşmiş Milletler tarafından ilan edilen bu özel gün; kadınların ve kız çocuklarının bilime eşit erişim ve katılım haklarını desteklemeyi, kız çocuklarını bilimden uzaklaştıran ön yargıların ortadan kalkmasına yardımcı olmayı ve böylece bilimin tam kapasitesine ulaşmasını amaçlıyor. Bugün, kadınların ve kız çocuklarının bilimde karşılaştığı engelleri, bilime sundukları katkılara rağmen ismini duymadığımız nice bilim kadınını ve “bilimin herkes için olduğunu” hatırlama günü…
Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü(UNESCO) Genel Direktörü Audrey Azoulay: “Bugün bile 21. yüzyılda kadınlar ve kızlar, cinsiyetleri nedeniyle bilimle ilgili alanlarda dışlanıyorlar. Kadınların bilimde, teknolojide, mühendislikte ve matematikte yerlerinin olduğunu; bilimsel ilerlemede paylaşmaya hakları olduğunu bilmeleri gerekiyor.” Evet, ne yazık ki Azoulay’in de vurguladığı gibi cinsiyet stereotipleri ve cinsiyet temelli eşitsizlikler, dünya çapında birçok kadının ve kız çocuğunun bilim alanında kariyer yapmasını veya kariyerini sürdürmesini engellemeye günümüzde de devam ediyor.
UNESCO'nun raporuna göre…
Dünya genelinde yükseköğretimdeki STEM (bilim, teknoloji, mühendislik ve matematik) öğrencilerinin yalnızca %35’i kadındır. Kadınlar, lisans ve yüksek lisans eğitim seviyesindeki öğrencilerin sırasıyla %45’ini ve %55’ini ve doktora programlarına kayıtlı olanların %44'ünü temsil etmelerine rağmen araştırmacıların sadece %33'ünü kadınlar oluşturmaktadır. Rapora göre; genel olarak kadın araştırmacılar, daha kısa ve daha az ücretli kariyerlere sahip olma eğilimindedir. Ulusal bilim akademilerinin üyelerinin yalnızca %12’si kadındır. Kadınlara genellikle erkek meslektaşlarından daha küçük araştırma ödeneği verilmektedir. Bilim kadınlarının çalışmaları, önemli bilim dergilerinde yeterince temsil edilmemektedir ve terfi söz konusu olduğunda kadınlar genellikle yok sayılmaktadır. Kadınların STEM alanlarında kariyer yapmasının ve terfi almasının erkeklere nazaran daha zor olmasının ardında kadınların aile ve çocuk sebebiyle kariyerlerinden ayrılma ihtimalinin daha yüksek olduğuna ve kariyer beklentilerinin daha düşük olduğuna dair bir inanış da yer almaktadır. Bu gibi gerçek dışı düşünceler ve ön yargılar sebebiyle kadınlar, büyük bilim/teknoloji şirketlerinde hem liderlik hem de teknik pozisyonlarda geri planda kalmaya devam etmektedir.
Tarih boyunca…
Tarih boyunca çok sayıda bilim kadını, önlerine çıkan pek çok engele rağmen bilimsel çalışmaları ve buluşları sayesinde insanlığın ilerlemesine katkıda bulunmayı başardı. Hayat kurtaran ilaçlardan, keşfedilen yeni elementlere ve gündelik hayatı kolaylaştıran icatlara kadar çok sayıda gelişmeyi bilim kadınlarına borçluyuz. Ancak fark yaratan bilim kadınları bile genelde erkek meslektaşlarınınkine göre daha az tanınırlığa sahipler… Kadınlar ve kız çocukları, bugün bilimin her alanında varlar ama seslerini, projelerini yeterince duyamıyoruz. Bunun sebeplerinin başında, STEM alanlarında kadınlara yönelik asırlardır var olmaya devam eden bir ön yargı geliyor: “Bilim dünyasında kadınlar, erkeklerle aynı potansiyeli gösteremezler; erkekler pek çok alanda olduğu gibi bilimsel becerilerde de kadınlardan üstündür…” -İşte bu, dünyanın iyiliği için inanmaktan acilen vazgeçmemiz gereken yanlış bir bilgidir- Bilim kadınları ise tüm bu tür mantık dışı ön yargılara, yok saymalara ve dogmalara inat eşitsizliklere karşı mücadele etmeyi, bilim aşkıyla meraklarının izinden gitmeyi, tabuları yıkmayı ve bilime değerli katkılarını sunmayı –dün olduğu gibi- bugün de sürdürüyorlar.
Sadece Curie mi?
Bilim insanı deyince önce akla Einstein, Newton, Tesla gibi erkek bilim insanları gelir. Bu isimlerin arasında kadın bilim insanı olarak çoğunlukla –ve sıkça tek başına- Curie yer alır. Marie Curie(1867- 1934), radyoaktivite alanındaki öncü çalışmalarıyla radyokimya alanını kuran kişidir. Tarihte Nobel Ödülü’nü alan ilk kadın ve iki Nobel ödülü alan tek kadın bilim insanıdır. Peki ya, diğer bilim kadınlarını tanıyor muyuz? Onların inanç, sabır, azim, merak ve bilim aşkı ile çıktıkları macera ve keşif dolu yolculukların öykülerini dinledik mi, okuduk mu? Bilgisayar teknolojisinin temellerini 19. yüzyılda atan Ada Lovelace’ı, cüzzam hastalığını bitiren hekim olarak tanınan Türkan Saylan’ı ve onun bilimin yanı sıra kız çocuklarının eğitimi için verdiği mücadeleyi, yaşayan en ünlü sümerolog olan -1914 doğumlu- Muazzez İlmiye Çığ’ı, ilk Türk kadın kimyager Remziye Hisar’ın bir bilim insanı ve eğitimci olarak başarılarla dolu serüvenini, bugün dünyanın en başarılı kanser araştırmacıları arasında yer alan ve koranavirüse karşı geliştirdiği aşı ile tanınan Özlem Türeci’nin hikâyesini, astrofizik konusunda yaptığı çalışmalar ve keşifler nedeniyle son yıllarda birçok ödül alan Feryal Özel’i, genetik bilimin öncüsü Barbara McClintock’u, giyilebilir kalp pilini icat eden genç bilim insanı Canan Dağdeviren’i… ve daha nice bilim insanını tanıyor muyuz? Bilimde iz bırakan kadınların ve genç kızların ilham verici hikâyelerini, okul öncesinden başlayarak tüm kız çocuklarımızla buluşturmalıyız. Böylece toplumsal ön yargılara rağmen pes etmeden azim ve cesaret ile çaba göstermenin başarıya ve hayallerine ulaşma yolunda ihtiyaç duydukları tek şey olduğunu anlamalarını sağlarız. Böylece, kız çocuklarına diledikleri mesleği seçmeleri için cesaret verebiliriz… Bu sayede onlara bilimin sihirli dünyasını anlatabiliriz, onlara içlerindeki bilimsel düşünme gücünü keşfetmeleri için ilham verebiliriz…
Bilim, Bitmeyen Bir Yolculuk Gibidir…
Herkes, Bu Yolculuğun Bir Parçası Olabilir…
Bilim, merakı ve sorgulamayı tetikleyerek gerçeğin izini sürer. Bilim, âdeta bitmek bilmeyen bir yolculuk gibidir… Her an merakımızın izinden gittiğimiz ve insanlığın kolektif bilincine faydalı yeni bilgiler katabilme tutkusu ile hareket ettiğimiz; yeni keşiflerle ve cevabını aradığımız yeni sorularla, gözlemlerle ve deneylerle dolu, büyüleyici bir yolculuk... Canlılar arasında sadece insanlara özgü olan ve kuşaktan kuşağa aktarılan “sonsuz bir uğraştır” bilim. İnsanlık, bu uğraş sayesinde evrende -en küçükten en büyüğe- merak ettiği her şey hakkında bilgisini sürekli artırma kapasitesine sahiptir. Eski teorileri yeni bilgiler ile harmanlayarak sürekli kapsamını geliştiren bilim, herkes içindir… Bilim, en güvenilir bilgi kaynağıdır. Her insan bilim yapabilir, bilimi sevebilir, bilimsel sonuçlara ulaşabilir, bilimsel düşünebilir ve bilimi anlayabilir.
Evet, bilim; herkesi kapsayabilecek, herkesin katkı sunabileceği ve bir parçası olabileceği bir yolculuktur. Ancak ne yazık ki bilim dünyası da, tıpkı hayatın diğer alanlarında da olduğu gibi “ön yargılar ve klişeleşmiş yanlış inanışlar” sebebiyle toplumsal cinsiyet eşitsizliğine sahne olabilmektedir. Oysa bilimin cinsiyeti yoktur ve bilim ancak ve ancak, nüfusun yarısını oluşturan kadınların ve kız çocuklarının da katılımı ile tam kapasitesine ulaşabilir.
Kız çocukları için bilime adım atmak,
işte bu kadar basit olmalı…
“Ben, bilimin enfes güzelliğe sahip olduğunu düşünenlerdenim. Laboratuvardaki bir bilim insanı sadece bir teknisyen değildir; aynı zamanda kendisini bir peri masalı gibi büyüleyen doğal bir olgunun karşısına oturtulmuş bir çocuktur.” demiş Marie Curie. Bilim dünyasında var olmak isteyen tüm kadınlar ve kız çocukları için en ilham verici figürler arasında yer alan Curie’nin de ifade ettiği gibi hayatını bilime adayan bilim insanlarının ana motivasyon kaynağı “merak duygusudur”. İlk kez bir kara deliğin fotoğraf ile görüntülenmesini sağlayan “Olay Ufku Teleskobu” projesinde çalışan tek Türk bilim insanı, astrofizik alanında son yıllarda yaptığı başarılı çalışmalar nedeniyle adını sıkça duyduğumuz Feryal Özel (1975-) de bir röportajında merak duygusuna değinmiş: “Biz dünyamızı merak eden, evrenimizi merak eden insanlarız. Mesela evren nasıl çalışıyor, gördüklerimiz; galaksiler, yıldızlar, kara delikler neden böyle? Onları anlamaya çalışan maceracı ruhlu, araştırma ruhlu, keşif seven insanlarız. Dolayısıyla, bizi motive eden şey en başta budur.” Marie Curie, Feryal Özel ve daha nice kadının bilimdeki başarısının ve cesaretle bilim dünyasında var olmasının temelinde “merak duygusu” yer aldı. Sadece bu merak duygusunun ve keşif arzusunun, kız çocuklarının kolayca bilime adım atmaları için yeterli olacağı bir dünya mümkün olamaz mı? Elbette olabilir ve olmalıdır.
Her çocuk, doğuştan gelen merak duygusu ile hayatı keşfetmek ister. Bu doğuştan gelen merakın izinden gitmek için fırsat bulan ve keşfetmeyi seven her çocuk -kız ya da oğlan- bilimle buluşabilir. Bugün, bilime merak duyan kız çocuklarının ve başarılarıyla adını duyuran bilim kadınlarının sayısı artmaya devam ediyor. Toplumsal ön yargılar yıkılıyor ve toplumsal cinsiyet eşitliği yolunda önemli adımlar da atılıyor. Ancak tüm araştırmalar, bize henüz yeterince yol alamadığımızı ve kadınların ve kız çocuklarının günümüzde de cinsiyet eşitsizliğine bağlı engeller sebebiyle bilim dünyasında da tam potansiyelini ortaya koyamadıklarını gösteriyor. Bu gerçeği değiştirmeliyiz. Çünkü bilim, herkesi kapsadıkça gerçek potansiyeline ve en iyi haline ulaşabilir.
“Uluslararası Bilimde Kadınlar ve Kız Çocukları Günü” kutlu olsun!
KidZania’dan sevgilerimizle.
“Sevgili” kelimesi, sıfat olarak “sevgi ile bağlandığımız” demek… Bugün, 14 Şubat Sevgililer Günü. Dünya çapında kutlanan bu özel gün, KidZania İstanbul’da “Sevgi Günü” demek… Sevgili dostlarımız, sevgili ailemiz, sevgili komşularımız, okul arkadaşlarımız, iş arkadaşlarımız, köpeğimiz, kedimiz, sevgili gezegenimiz, doğa, evren, yıldızlar, ağaçlar, insanlar… 14 Şubat; sevgiyle bağlandığımız herkese ve her şeye teşekkür etmek, sevginin iyileştirici gücünü kutlamak, gerçek sevgi üzerine düşünmek, çocuklarımıza koşulsuz sevginin gücü anlatmak ve öğretmek için iyi bir fırsat demek…
“Olgunlaşmış Sevgi Der Ki: Sana İhtiyacım Var Çünkü Seni Seviyorum.”
“Sevgi nedir?” veya “Gerçek sevgi nedir?” sorularına sayfalarca yanıt verilebilir. Sevgi belki de insanlığın en çok tanımlama çabası gösterdiği duyguların başında gelir. Tarih boyunca sevgi; tüm insanlar, düşünürler ve bilim insanları tarafından pek çok farklı şekilde tanımlanmıştır. Tüm tanımlar bize sevgiyi daha derin bir şekilde anlamak ve içimizdeki sevginin gücünü artırmak için fikirler verir.
Sevgi teması ile en çok ilgilenmiş bilim insanlarından biri olan, ünlü psikanalist Erich Fromm (1900-1980) “Sevme Sanatı” adlı kitabında sevginin sadece duygu olmadığını, varoluşumuzun temellerinden biri olduğunu savunur ve sevgiyi tanımlayan birçok ipucu verir: “Olgunlaşmamış sevgi der ki: ‘Seni seviyorum çünkü sana ihtiyacım var.’ Olgunlaşmış sevgi der ki: ‘Sana ihtiyacım var çünkü seni seviyorum.’… Sevmek kendini karşılıksız olarak adamak, sevgimizin sevilen kişide de sevgi oluşturacağı ümidini taşımak demektir. Sevgide iki ayrı varlığın bir olması ve yine de iki ayrı varlık olarak kalabilmeleri karşıtlığı vardır.” Bu sözler, bize gerçek sevgiyi çok sade ve anlaşılır bir dille anlatır. Birini gerçekten sevdiğimizde koşullara bağlı veya kendi ihtiyaçlarımıza bağlı bir sevgi değildir bu… Koşulsuzdur gerçek sevgi… Sadece ihtiyaçlarımızı karşıladığı veya istediklerimizi yerine getirdiği için birini sevmek değildir, “sadece sevdiğimiz” için birine ihtiyaç duymaktır gerçek sevgi… Gerçek sevgi, almak değil vermektir. Sevdiklerimize sevgimizi vermek belki de bizi yaşama bağlayan en değerli hediyedir. Bu hediyedir yaşama anlam katan, bizi faydalı ve üretken birer birey yapan…
Fromm, araştırmaları ile biyofili hipotezine de katkılar sağlamıştır. Biyofili, yaşama ve yaşayan sistemlere karşı duyulan sevgidir. Doğal yaşama olan sevgisi insanı ayakta tutar. Bu hipotez, insan benliği ve diğer yaşayan sistemler arasında içgüdüsel bir bağ olduğunu öne sürer; insanların neden ev hayvanları beslediklerini veya bitki yetiştirdiklerini, yeşille ve doğal yaşamla iç içe olmaktan hoşlandıklarını, bazen tehlikedeki bir canlıyı kurtarmak için kendi hayatlarını tehlikeye attıklarını da açıklar. Yavru bireylerin korunması, karşı cinse ilgi duyulması, spor yapmak, dans etmek, yaşam coşkusunu dışa vuracak çeşitli eylemlerde bulunmak ve hatta yemek yemek, su içmek, barınmak, hepsi biyofilinin yani yaşama karşı duyulan sevginin belirtisidir.
“Çocuklarınız Varsa, Muhteşem Bir Sevgi Kaynağınız Var Demektir.”
“Sevginin Beş Dili” adlı popüler kitabında, herkesin farklı sevgi dili olduğunu ve sevdiklerimizin sevgi dilini çözümleyerek sevgimizi en iyi şekilde ifade etmemiz için tavsiyeler sunar yazar Gary Chapman ve bu kitabında gerçek sevgiyi tanımlar: “Dünyayı döndüren şey, gerçek sevgidir. Gerçek sevgi, koşulsuzdur. Çocuklarınız varsa, muhteşem bir sevgi kaynağınız var demektir. Onlar sizi çok ama çok derinden severler. Ayrıca, sizin sevginize de ihtiyaçları vardır. Her çocuğun içinde sevgiyle doldurulması gereken bir ‘duygu deposu’ vardır. Çocuk gerçekten sevildiğinde, doğal ve olması gerektiği gibi gelişir. Sevgi deposu boş kaldığında, çocuk yanlış davranışlara yönelir. Çocukların yaramazlıkları genellikle bu sevgi deposundaki boşluktan kaynaklanır.”
Çocuklarımıza Sevgiyi Nasıl Öğretiriz?
Bir çocuk, ancak yaşama sevgi ile bağlı olan yetişkinlerle etkileşim içinde olabiliyorsa ve koşulsuz sevgi ile büyüme fırsatı varsa sağlıklı bir şekilde gelişebilir. Koşullara bağlı olmadan sevildiğini bilmek, bir çocuğun fiziksel ve zihinsel sağlığı için vazgeçilmezdir.
Çocuklarımızı gerçekten dinleyelim…
Dinlemek, sevgi dolu bir ilişkinin temelidir. Çocuğumuza, “onun sözünü kesmeden ve söylediklerini dikkatle dinleyerek” zaman ayırmamız ona değer verdiğimizi gösterir. Onu gerçekten dinlememiz; çocuğumuzun öz güven kazanması, dinlemeyi öğrenmesi, kendi varlığının değerli olduğunu anlaması ve koşulsuz sevgimizi hissetmesi için en iyi yollarından biridir.
Öfke ve dedikodudan uzak duralım…
Gün boyunca sık sık öfkelenen veya dedikodu yapan yetişkinlerin olduğu bir ortamda bulunmak, çocuklara “öfkelenmenin veya başkaları hakkında olumsuz konuşmanın normal olduğunu” öğretir. Sevgi; sadece çocuklarımızı, evcil hayvanlarımızı ya da bahçemizde yetiştirdiğimiz bitkileri sevmek değildir. Gerçek sevgi, yaşama bir bütün olarak sevgiyle yaklaşmaktır; “başkalarının içindeki kötüden önce iyiyi görmeye çaba göstermektir”.
Örneğin, çocuğumuzu arabayla antrenmana yetiştirmeye çalıştığımız ve az zamanımız kaldığı için biraz endişeli olduğumuz bir yolculuktayız. Yetişeceğimizi umarken bir çöp kamyonunun arkasında kalıyoruz, kamyon şoförü bize yol vermiyor ve on dakika kaybediyoruz. Bu durum elbette sinir bozucudur. Ancak özellikle çocuğumuzun yanındayken öfkemizi olduğu gibi yansıtmak yerine derin bir nefes almak ve “Belki de yol istediğimizi görmedi. Bu iyi olmadı… Yapacak bir şey yok, bekleyeceğiz.” gibi bir yaklaşımla sakin kalmaya ve kötü sözler sarf etmemeye özen göstermek en doğrusudur. Bu gibi soğukkanlı yaklaşımlarımız, çocuklarımıza öfke gibi olumsuz duyguları yönetmeleri için de doğru örnek olur. Dedikodudan da uzak durmalıyız. Başkaları hakkında dedikodu yaptığımızda, çocuğumuza “bizden farklı olan insanlara ön yargı ile yaklaşmanın ve onların arkalarından çekinmeden olumsuz konuşmanın sorun olmadığını” öğretiriz.
Sevgi üzerine sohbet edelim, okuyalım…
İnsan sevgisi, doğa sevgisi, hayvan sevgisi, evren sevgisi, kitap sevgisi… Ne çok sevgi türü vardır. Çocuklarımız sevginin ne kadar geniş bir kavram olduğunu ve barışı sağlamanın, fayda yaratmanın, yaşamı anlamlı kılmanın en akılcı ve doğru yolu olduğunu bilmeliler. Bunun için onlarla gerçek sevgi, öz sevgi ve empati üzerine sohbet edebiliriz, sevgi üzerine yazılmış kitaplar okuyabiliriz…
Rastgele iyilikleri teşvik edelim…
Çok zor bir zamanımızda, çevremizdeki birinin bizim için sürpriz bir iyilik yaptığını düşünelim. Örneğin, bilgisayarın başından kalkamayacak kadar yoğunsunuz, çözmeniz gereken birkaç önemli sorun var ve kendinizi çok yorgun hissediyorsunuz. Böyle bir durumdayken ekip arkadaşlarınızdan birinin size bir fincan kahve getirmesi ya da size “Nasıl yardımcı olabilirim? Dilersen diğer işlerini bana devredebilirsin.” demesi size nasıl hissettirir? Muhtemelen sevildiğinizi hissedersiniz. Çocuklarımızla birlikte arkadaşlarımıza, ailemize, öğretmenlerimize, komşularımıza ya da bahçemizi sık sık ziyaret eden kedilere sevildiklerini hissettirmek için değerlendirebileceğimiz rastgele iyilikler üzerine düşünebiliriz.
Koşulsuz sevelim…
Çocuklarımızı oldukları gibi sevmektir koşulsuz sevgi. Çocuklar, ne hata yaparlarsa yapsınlar veya ne söylerlerse söylesinler sevilmeye ihtiyaç duyarlar. Sadece iyi not aldığında veya sadece ebeveynlerinin isteklerini yerine getirdiği zaman sevildiğini düşünen bir çocuk, koşullara bağlı olarak sevildiğine inanıyordur. Çocuklarımıza koşulsuz sevgiden bahsedebiliriz. Kendilerinin ve sevgi, saygı, yardımlaşma, empati gibi temel değerlerin akademik derecelerinden çok daha önemli olduğunu anlamalarını sağlayabiliriz. Çocuklarımıza her koşulda onları sevmeye devam edeceğimizi anlatabiliriz. Onlara her gün en az bir kere “Seni seviyorum” diyebiliriz. Sürpriz sevgi notlarımız veya jestlerimiz ile onları şaşırtabiliriz. Örneğin, bugün -yani 14 Şubat’ta- kalp şeklinde kocaman bir balon veya bir pasta ile sevgimizi sunmanın sempatik ve farklı bir yolunu keşfedebiliriz.
Bugün, tüm sevdiklerimize sevgimizi ifade etmek ve onları gülümsetmek için harika bir gün.
Yaşasın Sevgi!
KidZania’dan sevgilerimizle.
Sosyal beceriler, çocuklarımız büyüdükçe sürekli iyileştirme gerektiren bir dizi beceriyi kapsar. Bunlar, çaba ve deneyim ile öğrenilebilen, zaman içinde güçlendirilebilen becerilerdir. Sosyal becerileri öğrenmek; çocukların akranları ve yetişkinler ile iyi ilişkiler kurmalarına, arkadaş edinmelerine, öz güven kazanmalarına, stresten uzak durmalarına, sosyal ortamlarda kabul görmelerine ve mutlu olmalarına, okulda ve hayatta girişimci bir ruhla hareket edip başarılı ve olmalarına yardımcı olmak gibi pek çok fayda sağlar. American Journal of Public Health dergisinde yayınlanan bir araştırmaya göre bir çocuğun anaokulunda kazandığı sosyal ve duygusal beceriler, yetişkinlikteki başarısının en büyük göstergesi olabilir. Okul gibi sosyal kurumların sosyal becerilerin gelişiminde büyük bir etkisi olsa da biz ebeveynler, bu becerileri pekiştirmede önemli bir rol oynarız. İşte bu yüzden, çocuklarımıza iyi beslenmeleri, güvende olmaları ve akademik hayatlarında başarılı olmaları için destek olurken sağlıklı bir yaşam için gereken sosyal ve duygusal becerileri de unutmamalıyız.
İşte çocuklarımızın sosyal gelişimi için önemli olan 7 sosyal beceri:
Paylaşım
Bir atıştırmalığı, bir oyunu veya bir oyuncağı paylaşmaya istekli olmak, çocukların arkadaş edinmelerine ve arkadaşlıklarını sağlamlaştırmalarına yardımcı olur. Her çocuk farklıdır ve bir çocuğun paylaşmayı öğrenmesi; onun mizacına, içinde bulunduğu hayat koşullarına, çevresindeki akranlarla ve rol modeli olan yetişkinlerle kurduğu etkileşimin niteliğine bağlıdır. Psychological Science dergisinde yayınlanan bir araştırmaya göre çocuklar, doğru etkileşimlerde bulunmaya fırsatları olduğunda iki yaşlarından itibaren paylaşmaya başlayabilirler. Üç ila altı yaş arasındaki çocuklar, paylaşma konusunda genellikle bencildir. Örneğin, çocuklar kurabiyelerinin yarısını arkadaşlarıyla paylaşmak konusunda isteksiz olabilirler çünkü bu, lezzetli deneyimlerinin daha kısa süreceği anlamına gelir. Aynı çocuklar, artık oynamak istemedikleri bir oyuncağı kolayca paylaşabilirler. Yedi ya da sekiz yaşlarında çocuklar, adaletle daha fazla ilgilenirler ve paylaşmaya daha istekli olurlar. Demokratik ve paylaşma kültürünü benimseyen bir ailede yetişen çocuklar genellikle paylaşmaya daha yatkındır.
Çocuklar, deneyimlerle öğrenirler ve baskı kurmak, hiçbir zaman kalıcı bir öğrenme sağlamaz. “Kardeşinle oyuncağını hemen paylaş…” gibi zorlayıcı veya emir veren yaklaşımlarla henüz paylaşmayı öğrenmemiş çocuklarımıza paylaşmayı öğretemeyiz. Bunun yerine gündelik hayatta yakaladığımız her fırsatta çocuklarımıza örnek olmaya, onlara paylaşmanın öneminden bahsetmeye ve yaptıkları paylaşımlardan ötürü onları tebrik etmeye gayret edebiliriz. Örneğin, bu tür bir yaklaşımı tercih edebiliriz: “Bu kostümünü kız kardeşinle paylaşmayı seçmen ne kadar güzel bir davranış. Seni tebrik ederim oğlum. Eminim sen de paylaştığın için çok mutlusundur.”
İş birliği
Bir toplulukta başarılı bir şekilde var olabilmek için iş birliği becerilerine ihtiyaç duyarız. İş birliği, ortak bir hedefe ulaşmak için birlikte çalışmak anlamına gelir. Çocuklar için iş birliği; arkadaşlarıyla birlikte oyuncak kule inşa etmekten tüm sınıfın katılımını gerektiren bir tiyatro etkinliğinde yer almaya kadar pek çok şeyi kapsayabilir. İş birliği kurmayı öğrenen çocuklar, başkaları istekte bulunduğunda saygı ile yaklaşmaya ve yardım etmeye meyilli olurlar.
Çocuklarımızın iş birliği becerilerini artırmak için okul öncesi yaşlarından itibaren çeşitli adımlar atabiliriz. Takım çalışması yapmaları için fırsatlar yaratabiliriz: Spor kulüplerine, sanatsal veya bilimsel grup çalışmalarına katılmalarını sağlayabiliriz. Ekip çalışmasının önemini her fırsatta vurgulayabiliriz, tüm ailenin iş birliği kuracağı etkinlikler planlayabiliriz ve ev işleri ile ilgili tüm aile üyelerine görevler verebiliriz. Çocuklarımız başarılı bir şekilde iş birliği kurduklarında bu tür bir yaklaşımı tercih edebiliriz: “Ekip olarak bahçemizde harika bir iş çıkardık. Emeğiniz için teşekkür ederim çocuklar. Şimdi bahçenin keyfini birlikte çıkarma zamanı!”
Dinleme
Dinlemek, sağlıklı iletişim kurmanın ve etkili öğrenmenin kritik bir bileşenidir. Dinlemek sadece sessiz kalmakla ilgili değildir -bu, bir başkasının söylediklerini gerçekten takip etmek ve özümsemek, o kişiye değer vermek anlamına gelir-. Çocuklarımıza iyi bir dinleyici olmayı öğretmenin en etkili yolu ebeveyn olarak iyi bir dinleyici olmamızdır. Onları, sözlerini kesmeden ve rahatça kendilerini ifade etmelerine izin vererek dinlediğimizde çocuklarımıza doğru örnek olabiliriz. Bunun yanı sıra çocuklarımıza dinleme pratiği yapmaları için bol bol fırsat yaratarak bu becerilerini güçlendirebiliriz. Örneğin, sesli kitap okuma veya tiyatro gibi etkinlikler dinleme becerilerini geliştirebilir. Kitap okurken zaman zaman durup sorular sorarak veya tiyatrodan sonra oyun hakkında sohbet ederek çocuklarımızın dinleme becerilerini ne kadar geliştirdiklerini anlayabiliriz.
Talimatları Takip Etme
Talimatları (yönergeleri) takip etmekte zorlanan çocukların, ev ödevlerini yeniden yapmak zorunda kalmaktan yanlış davranışlar nedeniyle başını belaya sokmaya veya eksik öğrenmeye kadar çeşitli olumsuz sonuçlarla karşılaşmaları muhtemeldir. Çocuklarımıza ister oyun bittikten sonra oyuncaklarını toplamalarını ister matematik becerilerini nasıl geliştireceklerini söyleyelim, her konuda ebeveynlerinden veya eğitimlerinden sorumlu diğer yetişkinlerden -öğretmenlerinden, eğitmenlerinden- talimat alabilmeleri ve bu talimatları takip edebilmeleri önemlidir. Talimatları verirken şu hatalardan kaçınabiliriz: Aynı anda birden fazla talimat vermek (özellikle küçük çocuklar için birden fazla talimat kafa karışıklığına yol açabilir) ve talimatları soru olarak ifade etmek. Sorular, çocukları ‘hayır’ cevabına yönlendirebilir. Bunun yerine net bir şekilde ve tatlı dille kendimizi ifade edebiliriz: Örneğin, “Dişini fırçalar mısın?” yerine “Yemek bittiğine göre şimdi diş fırçalaman gerekiyor.” diyebiliriz. Küçük çocukların dikkatlerinin dağılması veya ne yapmaları gerektiğini unutmaları normaldir. Her hatayı, becerilerini geliştirmelerine yardımcı olacak bir fırsat olarak görebiliriz.
Kişisel Alana Saygı
Çocuklara diğer insanların kişisel alanlarına nasıl saygı göstereceklerini ve kendi kişisel alanlarını nasıl koruyacaklarını öğretmemiz önemlidir. Evimizde kişisel alana saygı duymayı teşvik eden -“kapalı olan kapıları çalmadan kimsenin odasına girmemek” gibi- kurallar koyarak başlayabiliriz. Başkalarının kişisel eşyalarına izinsiz dokunmamak veya başkalarına gereğinden fazla yaklaşmamak/dokunmamak gibi kuralları öğrenmeleri için çocuklarımıza koçluk yapabiliriz.
Göz Teması
Göz teması, sağlıklı iletişimin önemli bir parçasıdır. Bazı çocuklar, belki çekindikleri veya utandıkları için konuştukları kişiye bakmakta zorlanabilirler. Bu zorluğu aşmaları için baskı kurmadan her fırsatta göz temasının önemini vurgulayabiliriz. Örneğin, çocuğumuzun göz teması kurmadığını fark ettiğimiz anlardan sonra nazik bir sesle ufak bir hatırlatma yapabiliriz: “Birisi bizimle konuşurken gözlerimizin nereye bakmasını tercih etmeliyiz?” gibi bir soru sorabiliriz. Çocuğumuz doğru yanıt verirse şöyle diyebiliriz: “Evet, bravo! Gözlerine bakmalıyız. Bunu her zaman yapamayız. Mesela araba yolculuklarımızda göz teması kurarak konuşmak zordur. Ama başka zamanlarda, özellikle bir arkadaşımız ya da öğretmenimiz sadece bizimle konuştuğunda onunla göz teması kurabiliriz. Bu, ona değer verdiğimizi gösterir.”
Görgü Kurallarına Uyum
Çevremizdekilere görgü kuralları çerçevesinde yaklaşmak ve nazik sözlerimizle onları gülümsetmek, en önemli sosyal becerilerden biridir. Bir arkadaşımız yardım ettiğinde “Teşekkür ederim.”, birisinden destek isterken veya bir ricada bulunurken “Lütfen” demek; kalabalık bir grup içinde başkalarının sözünü kesmemek, okulda öğretmen izin vermeden söz almamak, sofra adabına uygun davranmak gibi evde ve ev dışında uygulayabilecekleri görgü kurallarını çocuklarımıza öğretebiliriz.
Sosyal becerileri geliştirmek için asla geç değildir…
Çocuklarımıza temel sosyal becerileri öğretmek için asla geç değildir ancak başlangıç noktası olarak erken çocukluk yıllarını hedeflememiz en doğrusudur. Sosyal becerileri sağlıklı bir şekilde öğrenmeleri için onlara rol model olmaya, sabırlı davranıp hatalarını hoş görmeye ve hatalarını öğrenme için bir fırsat olarak değerlendirmeye özen gösterebiliriz. Çocuğumuzun “sosyal beceri eksikliği” olduğunu ve bu konuda ona yeterince yardımcı olamadığımızı düşünüyorsak çocuk doktorumuzdan destek isteyebiliriz.
KidZania’dan sevgilerimizle.
Hiç kuşkusuz ki biz ebeveynler, çocuklarımız için en iyisini yapmak isteriz. Ancak takdir edilesi çabamıza rağmen bizler de hatalar yaparız. Bazen iyi niyetle çocuklarımız için aldığımız kararlar veya onlar için ortaya koyduğumuz eylemler ya da kendi kendimize kapıldığımız olumsuz duygular yarardan çok zarar verir. Hiç kimse, hiçbir ebeveyn ve hiçbir çocuk mükemmel değildir. Hepimizin zaman zaman durup sakince düşünmesi, aynaya bakıp kendindeki iyileri ve kötüleri görmesi, hatalarının farkına varması ve tıpkı bir bilgisayar gibi sistem ayarlarını güncellemesi gerekir. Unutmayalım; önemli olan farkında olmaktır, kendimiz ve çocuklarımız için iyi yönde değişmeye istekli olmaktır. “Mükemmel bir ben değil, daha iyi bir ben” için mücadele etmektir.
İşte, Ebeveynler Olarak Vazgeçebileceğimiz Bazı Yanlış Tutumlar…
Belki birkaçında kendimizi görebiliriz ve bu, bize hemen bugün adım atmak için ilham verir. Neden olmasın?
Yetersiz/Başarısız Olduğunu Hissetmek
Ebeveynlerin kendilerine karşı sert davranmaları veya kendilerini abartılı bir şekilde suçlamaları sıkça rastlanan bir durumdur. “Ben nasıl bir anneyim? Bunu yine batırdım. Olmuyor…” gibi serzenişlerimizin ve kendimizi hırpalamanın kimseye -ne bize ne de çocuklarımıza- faydası yoktur. Kabul edelim, bazı günler diğerlerinden daha zordur; bazı deneyimler bizi üzer ve bazen ebeveynlik sınavında sınıfta kalırız. Sınıfta kalmış olmamız ya da kötü bir gün geçirmemiz her şeyin sonu olabilir mi? Elbette, olamaz… Kendi yaşantımızda gelişim zihniyeti ile hareket etmeyi prensip haline getirerek hayatı “hatalarımızdan öğrenerek çocuklarımızla birlikte büyüdüğümüz, bitmeyen bir öğrenme yolculuğu” olarak görebiliriz. İç sesimizle kendimize şu mesajı verebiliriz: “Evet, bu konuda yanlıştım ama ben iyi bir ebeveynim... Bugüne dek ne çok zorluğu aştım, ne çok şey başardım ben… Bunu da düzeltebilirim.”…
Çocukların Sorumluluklarını Üstlenmek
Çocuklar, deneyimlerinden ve hatalarından öğrenerek eninde sonunda başarabileceklerini, hedeflerine ulaşabileceklerini bilmeliler. Onların ödevleri yapmak veya odalarını toplamak gibi sorumluluklarını biz üstlendiğimizde ve her türlü tehlikeden korumak adına çocuklarımızın eylemlerini gereksiz yere kısıtladığımızda ya da bu eylemleri onların yerine gerçekleştirdiğimizde çocuklarımızın öğrenme sürecini yavaşlatmış oluruz. Bırakalım, kendileri yapsınlar; bırakalım, hata yapsınlar… “Peki, ya o süt -ben yardım etmediğim için- tezgâha dökülürse… Peki, ya o ödevden -harika fikirlerimle destek olmadığım için- kötü not alırsa…” gibi endişelerimizi bir kenara bırakalım. Bize düşen görev, kendi hatalarını bulmaları için çocuklarımıza yol göstermektir, onlara olan güvenimizi yansıtmaktır ve her yeni denemede daha iyi olacaklarını keşfetmelerini sağlamaktır.
Evliliğimizi, Kendimizi İhmal Etmek
Çocuklarımızı büyütürken ve onlarla yakından ilgilenirken bazen en önemli ilişkilerimizden birini, evliliğimizi ve bazen de kendimizi ihmal ettiğimiz zamanlar olur. Eşimize düzenli olarak zaman ayırmak ve birbirimizi dinlemek; yoldaşlığımızı ve dostluğumuzu pekiştirmek, hemfikir olacağımız tutarlı bir ebeveynlik yolu seçmek ve birbirimizi motive etmek için önemlidir. Kendimize ve hobilerimize zaman ayırmak da önemlidir. Çocuklarımız, evliliğimize ve birey olarak kendimize değer verdiğimizi bilmeliler. Peki ya boşandıysak… Boşanmanın çocuklarımıza olumsuz yansımaması için iş birliği kurmaya, karşılıklı saygıyı korumaya çabalamamız en doğrusudur.
Küçük Şeyler İçin İnatlaşmak
Ebeveynlik mücadelelerimizi akıllıca seçebiliriz. Bazı şeyler için çocuklarla inatlaşmaya gerçekten değmez. Örneğin, beş yaşındaki kızımız önemli bir aile davetine giderken puanlı pantolonunun üzerine ekose bir gömlek giymek istiyorsa bu dünyanın sonu değildir. Bu uyumsuz kıyafeti giyme konusunda çok ısrarlıysa ve izin verdiğimizde o çok mutlu olacaksa bırakalım giysin… Cesur olabiliriz, gideceğimiz davette zevkimizi yargılayacak birileri olabilir ve bunun gerçekten önemi yoktur. Karar vermesine izin vermemiz; çocuğumuzun hem kendine hem de bize karşı güvenini artırır. Bu, aynı zamanda harika bir ödüldür onun için.
Sorumluluk Vermeyi İhmal Etmek
Çocuklarımıza okul öncesindeki dönemden başlayarak yaşlarına uygun sorumluluklar atayarak onlara nasıl bir iyilik yapacağımızın, böylece çocuklarımıza ne büyük bir hediye vereceğimizin farkında mıyız? Eğer farkında değilsek hemen farkında olmalıyız. Kendileri ile ilgili sorumluklarla sınırlı kalmadan çocuklarımızı ev işlerine de dâhil etmeliyiz. Araştırmalar, erken çocukluk evresinde yaşına uygun çeşitli sorumluluklar üstlenen çocukların okulda ve gelecekte daha başarılı, daha azimli ve sorumluluk sahibi bireylere dönüştüklerini kanıtlıyor.
Mükemmel Çocuklar Yetiştirmeye Çalışmak
İşte bir gerçek: Çocuklarımız mükemmel değiller. Biz de değiliz. Çocuklarımıza kimsenin mükemmel olmadığını, hayatta pek çok şeyi denedikten sonra bazı uğraşları seçip bunlara odaklanmanın ve bu uğraşlarda kendi en iyilerine ulaşmak için çaba göstermelerinin yeterli olduğunu anlatabiliriz.
Sürekli Acele Etmek
Kendimizi çocuklarımıza sık sık acele etmelerini söylerken veya kendi kendimizi sürekli her yere koştururken buluyorsak yavaşlamanın ve bu telaşın nedenini keşfetmenin zamanı gelmiş demektir. Her an acele etmek genellikle ya programımızın çok yoğun olduğunun ya da ailemizin zaman yönetimi becerilerini değerlendirmemiz gerektiğinin bir işaretidir. Yeni rutinler belirleyebiliriz, programımızı değiştirebiliriz ve acele etmediğimiz daha az stresli bir hayata geçiş yapabiliriz.
7/24 Birlikte Olmaya Çalışmak
Kimimiz, uyanık olduğumuz her anı çocuklarımızla geçirmemiz gerektiğine inanırız ve onlardan uzak kaldığımız anlarda suçluluk duyarız. Bu suçluluk hissi bizi gereksiz yere yıpratır çünkü 7/24 çocuklarımızla olmak sağlıklı değildir. Herkesin yalnız olacağı anlara ve her çocuğun ebeveynlerinden ayrı geçireceği -yalnız veya arkadaşlarıyla olacağı- anlara ihtiyacı vardır. 7/24 birlikte olmak yerine, çocuklarımızla kaliteli zaman geçirmeye çalışabiliriz, çocuklarımızın yalnız veya kardeşleriyle oynamasına izin verebiliriz -ve bunun önemini anlayabiliriz-. Ayrı zaman, çocuklarımızın bağımsızlık geliştirmelerine destek olmakla kalmaz, aynı zamanda bizden bir yük de alır.
Şımartmak, Abartılı Övmek
Çocuklarımızın her istediğini yaparak onları şımartıyor olabiliriz. Her istediklerini yapmak için tüm imkânlara sahip olabiliriz ancak çocuklarımıza hayatta her şeyin, her zaman istedikleri gibi olmayacağını öğretmemiz gerekir. “En güzel sensin!”, “Çok zekisin!” gibi abartılı övgülerimizle çocuklarımıza farkında olmadan baskı kuruyor olabiliriz. (Güzellik çok mu değerlidir? Değildir ve eğer çocuğumuz, ileride bu güzelliğini kaybederse sevilmeyeceğini düşünebilir. Çaba olmadan zekâ başarı getirir mi? Getirmez, başarı için yılmadan çabalamak gerekir.) Onları zekâları ve fiziki görünümleri hakkında övmek yerine çabalarını övmeye özen gösterebiliriz.
Ebeveynliğimizde Tutarsız Olmak
Disiplin kurmak istiyorsak, çocuklarımızın rutinlere ve kurallara uymalarını hedefliyorsak… O halde, her zaman tutarlı olmaya dikkat etmeliyiz.
Çocuk Olduklarını Unutmak
Biz ebeveynler, bazen çocuklarımızın “çocuk olduğunu” unuturuz. Çocuklar, küçük yetişkinler değildir. Onlar, doğal olarak bizden daha fazla hata yaparlar. Çocuklarımızın; duygularını, yeteneklerini ve dünyayı keşfetmek isteyen küçük bir birer birey olduğunu aklımızdan hiç çıkarmamalıyız.
Başkaları ile Kıyaslamak
Çocuklarımız eşsiz birer bireydir. Onların özgün doğasına ve yeteneklerine odaklanmalıyız; çocuklarımızı asla diğer çocuklarla kıyaslamamalıyız. “Ahmet, ne uslu bir çocuk… Sen de daha uslu olmayı denesen… Ahmet piyano çalmaya devam ediyor, bravo ona. Sen pes ettin…” gibi sözler, çocuklarımızın öz güvenini sarsar.
Hayallerimizi Onların Hayatına Entegre Etmek
“Neredeyse olacaktı ve gençken o madalyayı alacaktım ama koşullar beni başka yöne sürükledi. Şimdi bir çocuğum var ve o bunu başarabilir. Ben, sahip olamadığım o şansı çocuğuma sunacağım.” gibi bir anlayıştan uzak durmalıyız. Çocuğumuz, eğer bizim hayallerimizi süsleyen bir alanda -diyelim koşuda veya balede- faal olmak istiyorsa çok şanslıyız demektir. Ancak kabul edelim, onlar kendi hayallerinin izinden gitmeliler…
Öfkemizi Kontrol Etmemek
Çocuklarımızdan birisi kirli ellerini tişörtüne sürerken diğer ikisi avaz avaz bağırarak kavga ediyor olabilir. Çocuklarla yaşamın bazen öfkemizi zıplatması doğaldır ama -farkında olmasak da- buna katlanacak büyük bir gücümüz de vardır. Evdeki kargaşa anlarında ebeveyn olarak bize düşen görev, derin nefes alıp sakin kalmayı başarmaktır. Öfkelenmek yerine soğukkanlı ve kararlı bir duruşu tercih edebiliriz.
Diğer Ebeveynler Gibi Olmaya Çalışmak
Sosyal medyanın da etkisiyle ebeveynler sıklıkla kendilerini başkalarıyla karşılaştırır oldular. Bizi strese sokacak ebeveynlik rekabetlerine kapılmak yerine ebeveyn olarak kim olduğumuzu, özgün yönlerimizi ve güçlerimizi keşfetmeye odaklanmalıyız. Diğer ebeveynlerden bir şeyler öğrenmek harika olsa da değerlerimize ve hedeflerinize sadık olmamız, kendimize güvenmemiz de önemlidir.
Ve…
Bugün yapmaktan vazgeçebileceğimiz daha pek çok alan bulabiliriz… Şimdilik bu kadarı hepimize yeter diye düşünüyoruz… Ebeveyn olarak kendimizi yenilememizi sağlayacak süper güçlerimizi keşfetmeye, gelişim zihniyeti ile hatalarımızdan öğrenmeye ve koşulsuz sevgimizle çocuklarımızı kucaklamaya devam ettiğimiz sürece her şey düzelir, her sorun çözülür.
KidZania’dan sevgilerimizle.
Çocuklar, hayata ilk gözlerini açtıklarında öncelikle ebeveynleri ve aile üyeleri ile tanışırlar. Pek çok ilki; ailelerinin sevgisi ve ilgisi ile yaşayıp öğrenirler. Büyüdükçe önce kreşte ve ardından okulda; aileleri dışında olan farklı insanlarla tanışmaya, sosyalleşmeye ve arkadaşlıklar kurmaya başlarlar. Bazı çocuklar için ilkokula adım atmak, okul öncesinde kazandıkları veya doğuştan gelen becerilerin katkısıyla heyecanlı bir deneyime dönüşebilir. Onlar, akranları ile hızlıca sosyalleşip kendilerine yakın gördükleri ile arkadaşlıklar kurarken diğer çocuklar, sosyal bir ortamda olmalarına rağmen yalnız kalmayı seçebilirler. Her çocuğun doğuştan gelen mizacı ve okul öncesindeki yıllarda yaşadığı sosyal deneyimler farklıdır. Dolayısıyla arkadaş edinme konusunda her çocuk, birbirinden farklı meziyetler gösterir ve farklı sorunlar yaşar.
Çocuğumuz, ilkokulda arkadaş edinmede ve sağlıklı ilişkiler kurmada zorlanıyor mu? Teneffüslerde yalnız kalmayı mı tercih ediyor? Cevabımız evet ise biraz üzülmemiz ve çocuğumuza bu konuda yardım etmenin yollarını aramamız doğaldır. İyi haber şu ki çocuğumuzun pek çok diğer çocuk gibi arkadaşlıklar kurmada çeşitli zorluklar yaşaması da son derece doğaldır ve bu, çözümsüz bir sorun değildir. “Çocuğumun hiç arkadaşı yok.” deyip bu durumu kabullenmek ve hareketsiz kalmak zorunda değiliz. Bunun yerine neden arkadaş edinemediğini keşfetmek için çaba gösterebiliriz. Arkadaşlıklar kurması için ona cesaret verip yardımcı olabiliriz.
Arkadaşlar, Özellikle Çocuklar İçin Çok Önemlidir
Arkadaşlıklar, zihinsel sağlığımızı koruyarak fiziksel sağlığımızı da olumlu etkiler. Hayatımızın her aşamasında, her yaşta arkadaşlara ihtiyaç duyarız ancak özellikle çocuklar için arkadaşlıklar ayrı bir öneme sahiptir. Araştırmalar, çocukluk döneminde “tek bir yakın arkadaşa sahip olmanın” bile çocukları üzüntü, kaygı ve stres gibi olumsuz duygularla baş etme konusunda güçlendirdiğini göstermektedir. Çocuklar, arkadaşları sayesinde dünyadaki çeşitliliği fark ederler. Gerçek dünyanın, ailelerinin onlara sunduğu sıcak yuvadan çok daha büyük ve karmaşık bir yer olduğunu arkadaşları ile yaşadıkları yeni deneyimler yoluyla anlarlar. Bu deneyimleri yaşamak ve paylaşmak, çocuklara yaşama tutunma ve mücadele etme gücü verir. Arkadaşları ile birlikte öğrenmek, oynamak, sorunlara onlarla birlikte çözüm bulmak her çocuğa iyi gelir. İyi arkadaşlık ilişkileri; çocukların zihinsel sağlıklarını güçlendirmeleri, temel yaşam becerileri geliştirmeleri, kendi yeteneklerini ve duygularını keşfetmeleri, mutlu olmaları, güvende hissetmeleri, daha geniş bir bakış açısıyla dünyayı kavramaları ve toplum içinde birer birey olarak kimlik oluşturmaları için vazgeçilmezdir.
Arkadaş Edinmeleri İçin Nasıl Yardımcı Olabiliriz?
Nasıl Sosyalleştiğini Gözlemleyin
Çocuğumuzun nasıl sosyalleştiğini gözlemlemek ve anlamak için zaman ayırmamız önemlidir. Ancak onu gözlemlediğimiz zaman olası sorunları tespit etmek üzere adım atabiliriz. Okul saatleri dışındaki spor antrenmanı, doğum günü partisi, aile buluşması gibi sosyal etkinliklerde çocuğumuzun sergilediği tutumları dikkatlice gözlemleyebiliriz. Gözlemlerimiz pek çok soru sormamıza vesile olur. “Evdekinden farklı mı davranıyor?”, “Akranları ile tanışmak için ilk adımı atıyor mu?”, “Birisi ile tanıştırılırken çekingen mi davranıyor?”, “Oyun gruplarına katılmak yerine yalnız kalmayı mı tercih ediyor? Öyleyse, neden?” gibi sorular, bizi çözüm arayışına ve çözümleri bulmaya iter. Böylece hangi davranışı gördüğümüze bağlı olarak dikkatimizi nereye odaklayacağımıza, hangi becerilerin geliştirilmesi gerektiğine ve nasıl katkıda bulunabileceğimize karar verebiliriz.
Tüm Duygulara Kucak Açın,
İyi Bir Arkadaşlığın Ne Olduğunu Anlatın
Çocuklar, tüm duyguları tanımalılar. Olumlu duyguların gücünü keşfetmeliler ve olumsuz duyguları yönetmeyi öğrenmeliler. Arkadaşlıklar, çocukların duyguları keşfetmeleri ve bu duyguları nasıl yöneteceklerini anlamaları için pek çok fırsat sunar. Duygu yönetimi ile ilgili beceriler, çocukların sağlam arkadaşlıklar kurmalarını sağlar. Çocuklarımıza arkadaşlıkları süresince yaşadıkları tüm duyguları keşfetmeleri için yardımcı olabiliriz. Bu duyguların hepsine kucak açarak –olumlu veya olumsuz tüm duyguları kabul ederek- onlara yol gösterebiliriz. “Üzülmene gerek yok”, “Ağlayacak hiçbir şey yok” gibi duyguları kabullenmeyen yaklaşımlar yerine çocuklarımızla empati kuran yaklaşımları tercih edebiliriz.
Sağlam bir arkadaşlığın temelinde empati, hoşgörü, sevgi, saygı, yardımlaşma, paylaşım, sabır ve dürüstlük gibi olumlu duygular yer alır. Çocuklarımıza, okul öncesi yaşlarından itibaren bu olumlu duyguları öğretebiliriz. Çocuklarımızın olumlu ve olumsuz her duyguyu öğrenmeleri için gündelik yaşantımızda karşımıza çıkan tüm fırsatları -yargılamadan, açık iletişim kurarak- değerlendirebiliriz. Onlarla yapacağımız sohbetlerde çocuklarımızın duygularını anlamaya yönelik sorular sorabiliriz, arkadaşlıkları ile ilgili gözlemlerimizi paylaşabiliriz. Bu sohbetlerimizde duyguları kelimelere dökebiliriz, onların duygularını anladığımızı hissettirebiliriz ve onlara iyi bir arkadaşlığın ne olduğunu anlatabiliriz…
İyi Arkadaşlık Davranışını Modelleyin
Çocuklar, ebeveynlerinin çevreleri ile kurdukları iletişim yöntemlerini gözlemler ve bu yöntemleri taklit ederler. Arkadaşlarımızla, komşularımızla ve aslında çevremizdeki herkesle iyi ilişkiler kurmak için nasıl çabaladığımızı; arkadaşlarımızla pek çok şeyi nasıl paylaştığımızı, onları mutlu etmek için neler yaptığımızı, zor günlerinde nasıl destek olduğumuzu görmelerini sağlayabiliriz.
Dinlemeyi Öğretin
İyi bir arkadaş, harika bir dinleyicidir. Dinleme becerilerini geliştirmenin en etkili yolu, çocuklarımızı “söz kesmeden canıgönülden dinlemektir”. Sürekli sözü kesilen bir çocuk, dinlemeyi öğrenmekte zorluk yaşar. Aile olarak bir araya gelip sohbet ettiğimiz tüm anlarda “herkese söz verilmesi ve herkesin sırayla konuşması” gibi bir kural koyabiliriz. Karşılıklı saygıyı teşvik eden ve ailece herkesin uyduğu bu tür kurallar, çocukların dinleme gibi önemli becerileri kazanmalarına yardımcı olur.
Çocuğunuza Tanışma Konuşmaları Yapmayı Öğretin
Bazı çocuklar, çevredeki akranları ile rahatlıkla konuşmaya başlayabilir. Bazıları ise bunu yapamayacak kadar çekingendir. Çocuğumuza herhangi bir yerde -oyun merkezinde, atölyede, spor kulübünde, parkta…- yaşıtı olan bir çocukla karşılaştığında konuşmaya nasıl başlayacağı konusunda ipuçları verebiliriz. Farklı senaryolar için oyunlar yoluyla birlikte çözüm üretebiliriz; oyuncakları konuşturarak ya da rol oyunları ile çocuğumuza bu deneyimi evde yaşatabiliriz.
Organizasyonlar Yapın, Fırsatlar Yaratın
Çocukların, erken çocukluk yıllarından -okul öncesi dönemden- başlayarak sosyal beceriler kazanmaları için çaba göstermemiz çok önemlidir. Bu dönemde sosyal beceriler konusunda ilerlemeyi başaran çocuklar; ilkokul yıllarında ve sonraki yaşamlarında daha mutlu, daha girişimci ve hatta daha başarılı olabilirler. Bu yüzden, çocuklarımıza sosyalleşebilecekleri fırsatlar yaratma veya onlar için arkadaş etkinlikleri organize etme konusunda aktif olmaya özen gösterebiliriz. Okulda kimlerle arkadaşlık ettiğini yakından takip edebiliriz. Eğer bize arkadaşlarından bahsetmiyorsa okul öğretmeninden biraz destek alabiliriz. Çocuğumuzla beraber okul arkadaşlarını davet edeceği –doğum günü partisi, oyun günleri gibi- etkinlikler planlayabiliriz. Spor kulüpleri, tiyatro kulüpleri, yaratıcı sanat ve teknoloji atölyeleri, oyun merkezleri gibi ortamlar çocukları sosyalleşmeye teşvik eder. Ortak ilgi alanı, çocukların arkadaşlıklar kurması için önemli bir araçtır. Çocuğumuzun ilgi alanına uygun okul dışı etkinliklere düzenli olarak katılmasını sağlayabiliriz. Bu tür ortamlar, okuldan farklı olarak çocuklarımızın sosyal becerilerini yakından gözlemlememize ve böylece onlara kolaylıkla yol göstermemize de vesile olur.
Bunları Yapmayın!
Çocuklarımıza arkadaş edinmeleri ve arkadaşlıklarını korumaları için iyi bir rehber olmak demek bazı hatalardan kaçınmak demektir. Çocuklarımızı başka çocuklarla kıyaslamak, utangaçlıkları konusunda onlarla alay etmek, onları sosyalleşme konusunda zorlamak ve yargılamak, çocuklarımızın kimlerle arkadaş olacağına karar vermek; bu konuda yapabileceğimiz en büyük hatalardır. Çocuklar; utanmanın da çekinmenin de normal olduğunu; deneyim kazandıkça daha özgür ve cesur hissedeceklerini bilmeliler. Onları, yeni şeyler deneme ve kendilerinden farklı olan akranları ile de arkadaşlıklar kurma konusunda cesaretlendirebiliriz. Arkadaş edinmeleri için çocuklarının duygularını ve tercihlerini anlayarak sabırla hareket eden, onlarla birlikte bu uğurda planlar yapan, samimi ve güvenilir bir dost ve iyi bir rehber olmayı başarabiliriz.
Çocuklarımız, bizimle evde oturarak arkadaş edinmeyi öğrenemezler. Erken çocukluktan başlayarak onları arkadaş edinmeleri için teşvik edebiliriz. Onlara, bu yolda doğru adım atmaları için ipuçları sunabiliriz ve onları yaşadıkları sorunları aşmaları için şefkatle destekleyebiliriz. Unutmayalım, utangaç bir çocuk, sabırlı bir rehberin izinden gittiği sürece adım adım arkadaş edinmenin cesur yollarını keşfedebilir ve hatta sosyal bir kelebeğe dönüşebilir. Eğer çocuğumuz; başkalarıyla konuşma veya etkileşim kurma söz konusu olduğunda büyük bir korku veya endişe yaşıyorsa çocuk doktorundan destek alarak çözüm üretmemiz en doğrusudur.
KidZania’dan sevgilerimizle.
Çoğu çocuk, hayvanları sevdiğini söyler. Ancak hayvan sevgisi, onların hayal edebileceklerinden çok daha derinlere inebilecek bir sevgidir. Hayvan sevgisi; sadece kedi, köpek gibi evcilleştirdiğimiz hayvanlarla ilgili değildir. Doğayı, bilemeyeceğimiz kadar çok sayıda canlıyla paylaştığımızı; keşfedilmeyi bekleyen okyanus diplerinden, volkanik dağların içindeki yaşama kadar sayısız canlının gezegenimizde yaşadığını ve aynı havayı soluduğunu çocuklarımıza öğretebiliriz. Çocuklarımızın hayvan sevgilerini, bilgi ve emekle derinleştirmelerine, tüm hayvanlara saygı duymalarına yardımcı olabiliriz. Bunu başarmalıyız, çünkü hayvan sevgisinin sihirli etkileri ile büyüme fırsatı sunulan çocuklar; empati, sorumluluk üstlenme, hoşgörü ve yardımlaşma gibi pek yaşam becerisi geliştirirler. Çünkü ne kadar çok çocuk ve ne kadar insan hayvanları severse dünya o kadar güzelleşir…
Çocuklara Hayvanlara Saygı Duymayı Öğretmek Neden Önemlidir?
Araştırmalar, hayvanlara karşı nazik ve saygılı olan çocukların, insanlara karşı saygılı ve empatik olma olasılığının daha yüksek olduğunu gösteriyor. Hayvan sevgisi, çocukların “sadece duygusal zekâlarını geliştiren empati ve hoşgörü gibi beceriler” kazanmalarına vesile olmaz. Hayvan sevgisi ile zenginleşen çocuk dünyası, doğal yaşamın daha fazla korunduğu daha ideal bir geleceğin de kapılarını aralar. Çocuğumuzun gezegenimizin iyiliğini düşünen tutkulu bir doğasever ve empatik bir birey olmasını istiyorsak ona “hayvanlara saygı duymayı öğretmek” iyi bir başlangıçtır.
Çocuklara Hayvan Sevgisi Kazandırmak İçin Neler Yapabiliriz?
En Üstün Canlı Olmadığımızı Öğretin
Hiç şüphe yok ki, diğer tüm canlılardan daha zekiyiz. Ancak zekânın katkılarıyla medeniyetler inşa etmek ve uzay teknolojileri geliştirmek gibi yeteneklerin biz insanlarda olması, türümüzü kibirli hale getirdi. Gezegenimiz, tüm canlılar için ortak yaşam olanı olması gerekirken bizler, kendimizi tüm canlılardan daha üstün bir yere koyduk. Diğer canlıların yaşam alanlarını kısıtlama özgürlüğümüz ve her şeye hükmetme hakkımız olduğuna inandırdık kendimizi. Dünya Vahşi Yaşam Vakfı (WWF) verilerine göre son 50 yılda, tüm canlı nüfusunun %60’ını katlettik. Canlıların yalnızca yüzde 0,01’ini temsil ediyoruz, ancak son 100 yılda vahşi memelilerin yüzde 83’ünün ve bitkilerin yarısının kaybına neden olduk. Bugün, ne yazık ki doğaya ve hayvanlara zarar vermeye devam ediyoruz. Bunu yaparken aslında kendimize, bugünümüze ve geleceğimize de zarar veriyoruz.
En üstün varlık değiliz, çünkü... : Zekânın kaynağı olan beyin, hayvan türünün sadece bir organıdır. Bu organ geliştikçe sıra dışı yeteneklerin önü açılabilir. İnsanlığın geldiği nokta, bunu açıkça kanıtlamaktadır. Ancak beyin dışında organlar da vardır. Aynı şekilde bu organların gelişimi de sıra dışı pek çok yeteneğin önünü açabilir. Sadece zekâ açısından üstün olmak, bizi canlılar arasında en üstün varlık yapmaz. Fiziksel ve biyolojik özelliklerimiz üzerinden bir kıyaslama yapacak olursak diğer türlerin bizden çok daha üstün yönleri olduğunun farkına varabiliriz. Bunu çocuklarımıza örneklerle anlatabiliriz ve hayvanların hayranlık uyandıran üstünlükleri ile onları tanıştırabiliriz.
İlgi Çekici Bilgiler Paylaşın
Afrika filleri, yaşayan en büyük kara hayvanıdır. Boyları 30 metreyi aşan ve ağırlıkları 180 tonu geçebilen mavi balinalar, bugüne kadar var olmuş en büyük canlı unvanına sahiptir. Yunuslar, insanlardan sonra en gelişmiş beyne sahip olan canlıdır. Şempanze genomunun %98,7’si insanlarla aynıdır. Gökdoğanlar, havada avına doğru yaptığı dalış ile saatte 389 km hıza ulaşabilir… Paylaşacağımız bu tür ilginç bilgiler, çocuklarımızı hayvanlara hayran olmaya teşvik eder.
Her Canlının Değerli Olduğunu Öğretin
“Arılar bir anda yok olsaydı ne olurdu?” gibi soruların izinden gidersek her canlının ve her hayvanın değerli olduğunu anlarız. Örneğin, arılar yok olsaydı yalnızca balsız kalmazdık; birçok çiçekli bitki türü de yeryüzünden silinip yok olurdu. Bunun neticesinde çiçekli bitkilerle beslenen otçul hayvan türleri de yok olurdu. Sonra da otçul hayvanlarla beslenen etçil türlerin soyu tükenmeye başlardı. Özetle; arılar olmasaydı besin zincirinin en önemli halkası yok olurdu ve ardından bütün besin zinciri kısa sürede dağılırdı. Çocuklarımıza, her canlıların ekolojik dengenin korunması için farklı görevler üstlendiğini ve her birinin değerli olduğunu -bilimsel verilerle desteklenen örnekler sunarak- öğretmeliyiz. Böylece, çocuklarımızın hiçbir ayrım yapmadan hayvanlar alemine saygıyla ve sevgiyle yaklaşmalarını, doğanın ayrılmaz bir bütün olduğunu kavramalarını ve çevreci bir anlayışla hareket etmelerini teşvik edebiliriz.
Örnek Olarak Rehberlik Edin
Her ne kadar çocuklar; sevmek ve öğrenmek üzere programlamış olarak dünyaya gelseler de hayvanları sevmeleri için ailelerinin ve yakın çevrelerinin rehberliğine ihtiyaç duyarlar. Hayvanların sevilmediği çevrelerde yetişen çocukların, hayvanlara saygı duymalarını beklememiz fazla iyimser bir yaklaşım olur. İşte bu yüzden; çocuklarımızın yanında hayvanları küçük düşüren ifadeler kullanmamaya, bir hayvanla iletişim kurarken saygılı ve nazik bir ton tercih etmeye, hayvanlara karşı şiddet içeren davranışlarda asla bulunmamaya özen gösterebiliriz. Hayvan fobimiz varsa -gerekirse bir doktor yardımıyla fobimizi aşmaya ve- çocuklarımıza yansıtmamaya gayret edebiliriz. Hayvanların dünyasını merakla ve sevgiyle takip ederek, çocuklarımızı hayvan zulmüne araç olan hayvanat bahçelerinden veya sirklerden uzak tutarak ve hayvan haklarını koruyan çeşitli eylemlerde bulunarak onlara rehberlik edebiliriz.
Hayvan Barınaklarına Gidin, Hayvan Örgütlerine Bağış Yapın
Barınaklarda gönüllü olmak; çocukların terk edilmiş, çaresiz hayvanlara bakmayı ve onlarla empati kurmayı öğrenmeleri, bunun yanı sıra hayvan sevgisi kazanmaları için en etkili yollardan biridir. İster barınakları ziyaret edebiliriz ister yerel ya da uluslararası hayvan örgütlerine bağış yaparak hayvanların korunmasına çocuklarımızla beraber destek olabiliriz.
Çevrenizde Yaşayan Hayvanlara Yardım Edin
Örneğin, çocuklarımızla beraber; bir kuş yemliği veya bir kedi evi inşa ederek; mama veya su gibi temel besinler sağlayarak çevremizdeki hayvanlara yardım eli uzatabiliriz.
Hayvan Dostu Kitaplarla ve Filmlerle Buluşun
Çocuklarımızla hayvanlar hakkında okuyabileceğimiz çok sayıda kitap ve birlikte izleyebileceğimiz çok sayıda film var. Hayvanlara saygı duymaya ve sevmeye teşvik edecek bu kaynaklarla çocuklarımızı sık sık buluşturabiliriz.
Evcil Hayvan Sahiplenmeyi Düşünün
Evcil hayvan sahiplenmek, çocuklara hayvan sevgisi aşılamanın ve empatiyi öğretmenin en hızlı yollarından biridir. Özellikle çekingen çocuklar için bir evcil hayvanla yakın bağlar kurmak, sosyal becerileri geliştirmek ve yalnızlıktan kurtulup stresi azaltmak için harika bir yoldur. Hem duygusal hem de finansal olarak bir evcil hayvanın bakımıyla ilgili sorumlulukları üstlenmeye hazırsak bir evcil hayvanı ailemize dâhil etmeyi düşünebiliriz. Unutmayalım, her çocuk evcil hayvan ister ancak istekli olmaları, evcil hayvanımızla ilgili tüm sorumlulukları almaya hazır olduklarını göstermez. Çocuklarımıza yaşlarına uygun olacak şekilde sorumluluklar verebiliriz ve onlar, verdiğimiz bu sorumlulukları başarıyla yerine getirdikçe onları yeni sorumluluklarla ve övgüyle ödüllendirebiliriz.
Nasıl Etkileşim Kurmaları Gerektiğini Öğretin
Çocuklarımızı, asla bir hayvanın yanında gözetimsiz bırakmamalıyız. Onlar, bir köpekle ya da bir kediyle nasıl etkileşime gireceklerini içgüdüsel olarak bilmezler. Dolayısıyla bu konuda rehberliğe ihtiyaçları vardır. Örneğin, hayvanların kürkleri veya kuyrukları çekilirse çok üzüleceklerini ve kelimelerle ifade edemedikleri için üzüntülerini ısırarak veya tırmalayarak gösterebileceklerini çocuklarımıza anlatabiliriz. Onları hem kendilerinin hem de hayvanların güvenliği için belli başlı kurallara uymaya teşvik edebiliriz. Çocuklarımıza tanımadıkları bir hayvana yaklaşmadan önce her zaman güvendikleri bir yetişkine danışmayı; hayvanların gözlerine, kulaklarına, burunlarına veya ağızlarına dokunmamayı ve kendi evcil hayvanımız dâhil hiçbir hayvana yemek yerken, uyurken veya yavrularına bakarken yaklaşmamayı öğretebiliriz… Çocuklarımıza hayvanlarla ilgili temel kuralları öğretmemiz hem çocuğumuzu hem de hayvanları koruyacaktır.
Özel Günleri Kutlayın
Hayvanlarla ilgili özel günler, hayvanların merak uyandıran dünyasını çocuklara tanıtmak ve onlara hayvan sevgisi aşılamak için iyi birer fırsattır. Örneğin, yaklaşmakta olan -27 Şubat’taki- Uluslararası Kutup Ayıları Günü’nü kutup ayılarını daha yakından tanımaya, onların sorunlarını anlamaya ve varlıklarını onurlandırmaya adayabiliriz… Doğal ortamında yaşayan kutup ayısı sayısının 31.000’den az olduğunu biliyor muydunuz? Kutup ayılarının hayatta kalmaları ve yavrularını büyütmeleri, kutup buzullarının varlığına bağlıdır. Kutup ayılarının avlanmak, beslenmek ve dinlenmek için kullandıkları buz kütleleri, iklim değişikliği nedeniyle endişe verici bir hızla eriyor. Dünya Vahşi Yaşam Vakfı (WWF) küresel ölçekte kutup ayılarını koruma altına almaya çalışıyor. Çocuklarımıza, kendi akran çevrelerinde kutup ayılarının sesi olabileceklerini söyleyebiliriz ya da WWF aracılığıyla kutup ayılarına birlikte destek olmanın farklı yollarını seçebiliriz.
Hayvanlara karşı şiddetin artarak devam ettiği, hayvan türlerinin hızla yok olduğu ve hayvan haklarının yeterince korunmadığı bir dünyada; çocuklarımıza hayvan sevgisi aşılamamız, gerçekten çok önemlidir. Çocuklarımıza her canlının sevgiyi hak ettiğini öğretmek ve onlara hayvan sevgisi kazandırmak için asla geç değildir. Bunu başarabiliriz.
KidZania’dan sevgilerimizle.
Bir zamanlar, zekâ deyince sadece IQ terimi aklımıza gelirdi. Çok zeki olduğunu dünyaya duyurmak isteyenlerin IQ skorlarını büyük gururla açıkladıkları haberlere rastlardık ve bir kısmımız “Burada bir terslik var” diye düşünürdük. IQ (Intelligence Quotient), “Zekâ Katsayısı” demek. Ne güzel ki 90’ların sonundan itibaren, bilişsel zekâyı temsil eden IQ’nun zekâyı tek başına ölçemeyeceğini ve EQ’nun (Emotional Quotient), yani duygusal zekânın da var olduğunu biliyoruz. Standardizasyonu yapılmış zekâ testlerinden elde edilen bir nevi zekâ puanını yansıtan IQ; matematik, dil, hafıza, mantık, analitik düşünce, bilgi işleme süresi ve hızı gibi yeteneklerin değerlendirilmesi ile ortaya çıkan bir değerdir. Peki ya EQ, yani duygusal zekâ nedir? EQ’yu (Emotional Quotient), bir kişinin başkalarının duygularına saygı gösterirken kendi duygularını uygun şekilde ifade etme ve yönetme yeteneği olarak kısaca tanımlayabiliriz. Son yıllarda yapılan araştırmalar; duygusal zekânın en az bilişsel zekâ kadar önemli olduğunu, hatta çocukların “başarı ve mutluluk yolundaki süper gücü” olabileceğini kanıtlıyor. Çocuklarımızın zekâ gelişimini teşvik etmek, biz ebeveynlerin en önemli yükümlülüklerinden biri olduğuna göre duygusal zekâyı yakından tanımalıyız.
Duygusal Zekâ Nedir?
“Duygusal zekâ” terimi ilk kez 1985 yılında Wayne Payne’in “Duygular üzerine araştırma: Duygusal zekânın gelişimi” isimli doktora tezinde ortaya çıkmış olsa da bu terimin popülerleşmesini sağlayan kişi Amerikalı psikolog Prof. Daniel Goleman. Goleman, en çok satan kitaplar listesinde üst sıralarda yer alan “Duygusal Zekâ -EQ” (1995) adlı kitabında, duyguların ne kadar büyük etkiye sahip olduğunu anlamamıza yardımcı olmayı başardı. Psikoloji alanında çığır açan bu kitabında, EQ'nun IQ'dan daha önemli olduğunu kanıtlayan sorulara ve araştırma bulgularına yer veren Goleman, duygusal zekânın beş temel bölümü olduğunu açıkladı: Öz Farkındalık, Öz Düzenleme, Motivasyon, Empati, Sosyal Beceriler.
Goleman, kitabında şu soruyu soruyor ve yanıtını veriyor: “IQ ile ölçülen zekâ, insanların okul ve iş yaşamındaki başarısını belirleyen değişmez bir etken midir? Öyleyse, neden yüksek IQ'lu çocuklar, ortalama IQ'ya sahip arkadaşlarına göre hayatta daha başarısız olabiliyor? Yanıt: Akademik zekânın, duygusal yaşamla pek ilgisi yoktur. Aramızdaki en zeki insanlar gem vuramadıkları tutkuların, söz geçiremedikleri dürtülerin esiri olabiliyor; yüksek IQ’lu kişiler özel yaşamlarını hayret edilecek ölçüde kötü yönetebiliyor.”
Duygusal zekâyı; kişinin kendi duygularını anlaması, başkaları ile empati kurabilmesi ve duygularını yaşamını zenginleştirecek biçimde yönetebilme yetisi olarak tanımlayan Daniel Goleman, başarıya ve okula tamamen farklı bir pencereden bakmamız gerektiğini ifade ediyor: “Okulun, çocuğun gelişimine yapabileceği en büyük katkı; onu yetenekleri doğrultusunda en mutlu ve yeterli olabileceği bir alana yönlendirmektir. Biz bunu tamamen unuttuk. Bunun yerine herkesi, başarılı olursa en çok üniversite hocalığına uygun düşecek bir eğitime tabi tutup bu kısıtlı başarı standardına uyup uymadığına göre değerlendiriyoruz. Artık çocukları notlarına göre sıralamaya daha az, onların kendilerine özgü yetenek ve özelliklerini keşfetmelerine yardımcı olmaya ve bunları geliştirmeye ise daha çok zaman ayırmalıyız. Başarılı olmanın yüzlerce, binlerce yolu var ve hedefe ulaşmaya yardımcı olacak bir sürü değişik yetenek bulunuyor.”
Okul başarısı elbette önemsiz değildir ancak Goleman’ın da ifade ettiği gibi hayat boyu başarının binlerce farklı yolu olabilir. Öz güveni, öz farkındalığı gelişmiş ve kendi kendini motive edebilen bir çocuk; okulun sınırları çerçevesinde kalmadan hedefler belirleyebilir ve sevdiği bir alanda dehasını keşfederek başarıya ulaşabilir. Yeteneklerine uygun bir alanda çabaladığında mutlu olma şansı da daha yüksektir. Son yıllarda yapılan bilimsel araştırmalar da bu yaklaşımı destekliyor, başarı ve mutluluğu bilişsel zekâdan daha çok duygusal zekâ ile ilişkilendiriyor ve duygusal zekânın doğuştan gelmediğini, her yaşta geliştirilebileceğini kanıtlıyor. American Journal of Public Health’de yayınlanan 19 yıllık bir araştırma, bir çocuğun anaokulundaki sosyal ve duygusal becerilerinin yaşam boyu başarıyı öngörebileceğini keşfetti. Beş yaşında paylaşımda bulunabilen, iş birliği yapabilen ve yönergeleri takip edebilen çocukların üniversite diploması alma ve 25 yaşına kadar tam zamanlı işlerde çalışmaya başlama olasılıkları daha yüksekti. Duygusal zekâ becerileri yüksek olan çocuklar çatışmaları yönetmede ve daha derin dostluklar geliştirmede daha başarılıdır. Bu çocukların, depresyon ve diğer zihinsel sorunları yaşama olasılığı daha düşüktür.
Şu senaryoyu düşünün: Arda matematik ödeviyle uğraşıyor ve bu konuda zorlanıyor. Bağırıp isyan etmek ve pes etmek yerine annesinden yardım istiyor. Ya da şu: Arda’nın arkadaşı üzücü bir haber alır ve günlerdir heyecanla bekledikleri bir aktiviteye katılamayacağını belirtir. Arda onunla empati kurar, arkadaşının neden sosyalleşmek istemediğini gerçekten anlar ve neticede başka planlar yapar. Bu tepkiler çok önemli görünmeyebilir. Ancak bunlar, duygusal zekâyı oluşturan önemli bir dizi becerinin işaretleridir. Duygusal zekâ, IQ testleri ile ölçülemez ancak bu beceriler, iyi bir gözlemle fark edilebilir. Duygusal zekâyı gösteren tüm beceriler; zorluklarla baş etmemize, duygularımızı anlamamıza ve çevremizdeki insanlarla olumlu bağlantılar kurmamıza yardımcı olur.
Goleman’a göre çocuklukta alınan duygusal dersler, yaşam boyunca davranış tarzını belirliyor. Çocuklarımızın duygusal zekâlarını geliştirmek için gerekli olan sosyal ve duygusal öğrenmeyi teşvik ettiğimizde, onların duygu yönetimi ile ilgili becerilerini geliştirmeye okul notlarından daha fazla odaklandığımızda sadece öğrenme yeteneklerini iyileştirmekle kalmıyoruz, aynı zamanda çocukların olumsuz davranışlarının da ortadan kalkmasına ve okulda, aynı zamanda hayatta başarılı olmalarına yardımcı oluyoruz.
Çocuklarda Duygusal Zekâyı Teşvik Etmek İçin Neler Yapabiliriz?
Çocuklarda duygusal zekâyı desteklemeye erken çocukluk yıllarından itibaren başlamalıyız. Bu yıllar, yaşam boyu etkisi olabilecek duygusal becerilerin temelini atmamız gereken yıllardır. İlk adımımız, çocuklarımıza her fırsatta duyguları tanıtmak ve onlara her duygunun normal olduğunu hissettirmek olabilir. Örneğin çocuğumuz bir oyun kaybedip öfkelendiğinde, “Şu anda gerçekten çok kızgın hissediyorsun gibi görünüyor. Bu doğru mu?”; ya da üzgün göründüğünde, “Bugün büyükanneyi ziyaret etmeyeceğimiz için hayal kırıklığına uğradın mı?” gibi cümleler kurarak onun duyguları kelimelere dökmesine ve anlamasına yardımcı olabiliriz. Empati kurarak duygularını anladığımızı, onu yargılamadığımızı çocuğumuza ifade edebiliriz. Örneğin, “Ağlama lütfen. Ağlayacak ne var?” demek yerine “Evet, seni anlıyorum. Çok çalışıp kötü not aldığımda ben de çok üzülürdüm. Büyüdükçe anladım ki gereğinden fazla üzülmek beni iyileştirmiyor. Ya da notlarımı düzeltmiyor. Ben destek olmak ve seni dinlemek için buradayım. Birlikte bir yol bulabiliriz.” gibi empatik yaklaşımları tercih edebiliriz.
Duygusal zekâyı teşvik ettiğimizde çocuklarımızda öz güveni, empati kurmayı, yaratıcı düşünmeyi ve problem çözmeyi de teşvik ederiz. Çocuğumuza kendi başına başarması -ve bu sayede öz güven kazanması- için fırsatlar verebiliriz. Ona güvendiğimizi hissettirebiliriz ve sorumluluklar verebiliriz. Çocuğumuz herhangi bir konuda sorun yaşadığında, problemi tek başına çözmesi için ona yol gösterebiliriz. Örneğin, “Arkadaşının bu tavrından hoşlanmadığını fark ediyorum. Sence neden böyle davranmış olabilir? Nasıl karşılık vermeyi düşündün?” gibi bir yaklaşım sergileyerek onu bu konuda düşünmeye ve çözüm bulmaya yönlendirebiliriz. Ona hayattaki tek başarının okul başarısı olmadığını ve iyi değerlerin önemini anlatabiliriz; kendi tercihlerini yaparak okul dışında da farklı uğraşlar bulmasına yardımcı olabiliriz.
Araştırmalar, duygusal olarak zeki ebeveynlerin duygusal olarak zeki çocuklara sahip olma olasılığının daha yüksek olduğunu gösteriyor. Bu nedenle, çocuğumuz için etkili bir rol model olabilmek adına empati, öz farkındalık, azim ve kararlılık gibi becerilerimizi geliştirmeye odaklanmayı alışkanlık haline getirebiliriz. Unutmayalım, çocuğumuz duygusal olarak ne kadar zeki görünürse görünsün, her zaman gelişmeye yer vardır. Çocukluk ve ergenlik boyunca bazı iniş çıkışlar olması, büyüdükçe duygusal becerileri zorlayacak engeller çıkması muhtemeldir. Çocuğumuzu, hayatın her aşamasında duygu yönetimi konusunda güçlendirmek için çaba gösterebiliriz. Okulla sınırlı kalmayan bir başarı anlayışı ve hayat boyu onu güçlü kılacak duygusal beceriler geliştirmesi için çocuğumuza destek olabiliriz.
KidZania’dan sevgilerimizle.
Depremler, gezegenimizin kaçınılmaz bir gerçeğidir. Her yıl, dünya çapında birçoğunu hissetmediğimiz yaklaşık beş yüz bin deprem olur. AFAD Deprem Dairesi tarafından 2021 yılı içerisinde sadece ülkemiz ve yakın çevresinde tespit edilen deprem sayısı 23.756’dır. Ülkemizde 1-7 Mart tarihleri arasında yer alan Deprem Haftası, bu kaçınılmaz gerçeği değiştiremeyeceğimizi ancak alacağımız önlemlerle depremlerden korunabileceğimizi hatırlatmayı amaçlar. İçinde bulunduğumuz Deprem Haftası’nda depremlerle ilgili toplumsal farkındalığı artırmak, deprem eğitimlerinin önemini vurgulamak ve bu eğitimleri gerçekleştirmek için pek çok etkinlik gerçekleştirilir. Depremler, başta can kayıpları olmak üzere fiziki hasarlar, maddi kayıplar ve psikolojik rahatsızlıklar gibi pek çok olumsuz sonucu da beraberinde getirir. Deprem, oluşumunu engelleyebileceğimiz bir afet olmasa da bilinçlenerek yıkıcı sonuçlarını engelleyebileceğimiz bir doğa olayıdır. Ebeveynler olarak, hem kendimizi hem çocuklarımızı depremlerle ilgili eğitmemiz hayati önem taşır.
Özellikle çocuklar için deprem deneyimi, -bu sadece endişe verici haberlere maruz kalmaktan ibaret olsa dahi- korku ya da travma yaratma ihtimali yüksek olan olumsuz bir deneyimdir. Çocuklarımıza yaşlarına uygun bir dilde depremi anlatmak ve onları depremler konusunda bilinçlendirmek için aşağıdaki ipuçlarından faydalanabiliriz.
Başta Kendimizi Eğitebiliriz
Ebeveyn olarak afetlerle ilgili gerekli önlemleri almak ve çocuklarımızı afetler konusunda bilinçlendirmek bizim görevimizdir. Bu görevi yerine getirebilmek için en başta kendimizi eğitmeliyiz. “Deprem anında neler yapmalıyız?”, “Evimiz depreme hazır mı?”, “Deprem eylem planımız var mı?”, “Çocuklarımızın gittiği kreşin veya okulun binası depreme dayanıklı mı?” vb. soruları gerçekçi bir şekilde yanıtlamalıyız ve olası eksiklikleri gidermek için çaba göstermeliyiz.
Depremi “Yaşlarına Uygun Bir Dilde” Anlatabiliriz
Çocuklara deprem gibi afetler hakkında bilgi verirken onların yaşlarına ve olgunluk düzeylerine uygun bir dil ve içerik seçmemiz önemlidir. Çocuklar, kolaylıkla endişelenebilirler. Özellikle bizler kaygılı olduğumuzda bunu fark etmeleri ve hissetmeleri uzun sürmez. Kaygının bulaşıcı olduğunu ve çocuklarımızın her hareketimizi taklit etmeye meyilli olduklarını unutmadan soğukkanlı bir tutumla ve güvende hissetmelerini sağlayarak onlara depremi anlatabiliriz. Yerkabuğu içindeki kırılmalar nedeniyle ani olarak ortaya çıkan titreşimlerin dalgalar halinde yayılarak yeryüzünü sarsma olayına deprem denir. Bu tür basit tanımlarla başlayabiliriz. Henüz okula başlamamış ve herhangi bir deprem eğitimi almamış çocuklarımızın, oyunlar ve yaşlarına uygun resimli kitaplar veya simülasyon atölyeleri aracılığıyla bu doğa olayını anlamalarını sağlayabiliriz. Onlara depremle ilgili evimizde, kreşte veya okulda da yeterli önlemlerin alındığını söyleyebilmemiz de çok önemlidir. Böylece güvende olduklarını anlarlar ve herhangi bir deprem anında soğukkanlı bir şekilde yönergeleri takip etmeyi başarabilirler.
Hazırlık Sürecine Çocuklarımızı da Dâhil Edebiliriz
Yaşadığımız konutun deprem dayanıklılık testlerini ve deprem sigortasını yaptırmak, çevremizdeki deprem toplanma alanları hakkında bilgi sahibi olmak, evimizde yaşam üçgeni sunan güvenli alanları tespit etmek ve düşme tehlikesi olan eşyaları sabitlemek biz ebeveynlerin sorumluluğudur. Deprem konusunda gerekli ön hazırlıkları yaptığımızı ve eğitimleri aldığımızı, apartmanımızın veya yaşadığımız müstakil konutun depreme dayanıklı bir şekilde inşa edildiğinden emin olduğumuzu varsayalım. Bu, artık çocuklarımıza binamızın güvenilir olduğunu söyleyebiliriz ve onları depremle ilgili bazı hazırlıklara dâhil edebiliriz demektir. Öncelikle çocuklarımıza, evimiz güvenli olsa da herhangi bir deprem anında sarsılma nedeniyle ev içinde çeşitli hasarlar ve kazalar olabileceğini anlatabiliriz. Bunu yaparken güven veren ve korkutucu olmayan bir üslup seçmeye dikkat edebiliriz.
AFAD (Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı) gibi güvenilir kaynaklardan edindiğimiz bilgileri (AFAD web sitesi: www.afad.gov.tr) ve ailece yapacağımız hazırlıkları paylaşmak için bir aile toplantısı yapabiliriz. Bu toplantıyı; eğitici videolardan ve kitaplardan faydalandığımız, oyunlar yoluyla öğrenecekleri eğitici bir etkinliğe dönüştürebiliriz. Onlara “Çök-Kapan-Tutun” hareketini öğretebiliriz ve evimizde yaşam üçgeni oluşturan alanları gösterebiliriz. Deprem anında uymamız gereken güvenlik kurallarını anlatan bir afişi çocuklarımızla birlikte tasarlayabiliriz. Tüm aile bireyleri için deprem çantası hazırlama konusunda çocuklarımıza da sorumluluklar verebiliriz. Depremle ilgili yaşlarına uygun bir şekilde bilgilendirilmek ve hazırlık sürecine katılmak, çocuklarımızı depremle ilgili bilinçlendirmenin en etkili yollarından biridir.
Olumsuz Haberlerden Koruyabiliriz
Bir deprem olduğunda medyada pek çok olumsuz haber yer alır. Çocuklarımızı -özellikle küçük çocuklarımızı- acı veren ve endişeye sürükleyen deprem haberlerinden ve görüntülerinden korumamız önemlidir. Onlar, biz istemesek de olumsuz deprem haberlerine maruz kalmış olabilirler. Bu tür durumlarda, çocuklarımıza şefkat gösterip güvende olduklarını hissettirebiliriz ve “Biz, yanındayız ve gerekli önlemleri aldık. Biliyorum, bu haberi görmek seni çok üzdü. Yardıma muhtaç insanlara biz de yardım edebiliriz. Birlikte bir yardım paketi hazırlamaya ne dersin?” gibi bir yaklaşımla onlara sosyal yardımlaşmayı öğretmeyi deneyebiliriz.
Kidzania Deprem Simülasyon Merkezi’ni Ziyaret Edebiliriz
KidZania İstanbul’da yer alan “DowAksa Deprem Simülasyon Merkezi” aktivitemizle çocuklarımızı deprem konusunda bilinçlendirmeyi amaçlıyoruz. Bu aktiviteye katılan altı yaş üstü minik dostlarımız, “Toplum Afet Gönüllüsü” olarak görev alırlar. Deprem ve doğal afet kavramına dair önemli bilgiler edinirler. Harita üzerinde deprem bölgelerini ve fay hatlarını; İtfaiye, Emniyet ve Acil Servis aktivitelerine giderek afet alanında bu birimlerin ne gibi görevler yaptığını; acil durum telefon numaralarını, deprem anında alınması gereken önlemleri ve deprem çantasında neler olması gerektiğini öğrenirler. Ardından deprem simülasyon bölümünde “Çök-Kapan-Tutun” hareketini uygulayıp depremden hasar görmüş bir binanın içine girerler. Bu binanın içinde depremden korunmak için yapılması gerekenleri, neler eksik yapıldığı için evde hasar oluştuğunu birebir görerek ve yaşayarak öğrenirler. Bu görevi tamamladıktan sonra acil durum telefonlarının yer aldığı magnetlere sahip olurlar.
Etkili fay hatları üzerinde yer alan ülkemiz, ne yazık ki yakın geçmişte yıkıcı sonuçları olan depremler yaşadı. Kendimizi ve çocuklarımızı, depremler konusunda bilinçlendirmek, en temel sorumluluklarımızdan biridir. Depremlerin oluşumunu engelleyemesek de yıkıcı etkileri bertaraf etmenin güvenilir yollarını bulabiliriz.
KidZania’dan sevgilerimizle.
“Evren atomlardan değil, öykülerden oluşur” demiş 20. yüzyılın en önemli kadın şairlerinden Muriel Rukeyser. Atomlardan oluştuğu doğrudur, ama aynı zamanda içinde yaşadığımız uçsuz bucaksız bu evrenin sayısız öyküyü kucakladığı da doğrudur. Aklımıza gelebilecek veya henüz varlığından bihaber olduğumuz her şeyin, her canlının bir öyküsü vardır… Bu gerçeği düşününce sonsuzlukta akıp giden sayısız öyküden oluşan bir sarmal gibi hayal edebiliriz bu devasa evreni... İnsanlar, evreni ve kendi iç dünyalarını merakla keşfettikçe yeni öyküler başlar. Onlar; yeni öyküleri hayal edip yazdıkça, tüm bu öyküleri dinleyip anlattıkça daha da büyüyen ve güçlenerek evreni birbirine daha da kenetleyen bir sarmaldır bu… “Ben de buradayım ve iyi bir öyküm var” diyen herkes bu sarmala katılmalı… Öyküler yazılmalı, öyküler anlatılmalı…
En çok da çocuklara anlatılmalı öyküler. Çocuklar; öykülerin gücünü fark etsin, kendi öykülerini hayal etsin, yazsın ve anlatsın diye… İşte bu yüzden, çocuklarımızı kendi öykülerini yazmaya teşvik etmek istedik ve bir öykü yarışması düzenledik. KidZania İstanbul olarak “Sen de Yaz” dedik çocuklarımıza...“Gelecekteki Ben, Gelecekteki Dünya” teması ile yazacakları bu öykülerle onları şimdiden geleceğe uzanmaya ve yaratıcı güçlerini kullanmaya teşvik etmek istedik. Biliyoruz ki küçük yaşlarından itibaren öykülerin sihrini keşfeden, ailesinden ve çevresinden öyküler dinleyerek, kendi öykülerini yazarak ve anlatarak büyüyen bir çocuk, cesur adımlarla geleceğe yürür. İnanıyoruz ki çocukların hayal gücü çok geniş ve dünyanın, onların ilham verici öykülerini duymaya fazlasıyla ihtiyacı var.
“Sen De Yaz” Öykü Yarışmamız…
Erbulak Evi iş birliği ile düzenlediğimiz öykü yarışmamıza “hayal kurmayı, öyküleri ve yazmayı seven” 1o-14 yaş arasındaki her çocuk” katılabilir. Son katılım tarihi 2 Nisan olan yarışmamızın neticesinde; Türkiye’de sanatın çeşitli alanlarındaki önemli isimlerden Aslı Perker, Ayşe Erbulak, Dağhan Külegeç, Göktuğ Canbaba, Ömür Kurt, Özden İnal, Özden Özgürdal, Sevinç Erbulak ve Kidzania yönetiminden Meral Molinas ve Ebru Timur’un yer aldığı jürimiz “en iyi 20 öyküyü” belirleyecek. Seçilen öyküler, Erbulak Kitap tarafından basılacak bir öykü kitabında hayat bulacak ve üstelik bu kitap; internet siteleri, kitabevleri ve KidZania National Store’da satışa sunularak okurları ile buluşacak. https://istanbul.kidzania.com/tr-tr/pages/sendeyaz
Öykülerimiz, “Cesaret Reçetelerimizdir”
Öykü/hikâye danışmanı, öğretim görevlisi ve senarist Bobette Buster, “Do Story” adlı kitap serisinde neden öyküler anlatmamız gerektiğini nedenleriyle anlatıyor: Öyküler anlatarak ve duyarak ilham alırız. Buster’a göre kendi öykülerimiz “cesaret reçetelerimizdir”. Cesaretle doğmayız. Öykülerimiz bizi cesaretlendirir, öz güvenimizi artırır, bizi güçlendirir ve en iyi halimize nasıl ulaşabileceğimize dair ipuçlarını fark etmemizi sağlar. Öykülerimiz, bizi eşsiz kılar; kendimize, deneyimlerimize ve dünyaya ilişkin vizyonumuzu paylaşmamıza izin verir. Duygularımızı anlamamıza ve çevremizdeki dünyayı yorumlamamıza yardımcı olur. Öykülerimizdir, paylaştığımız ortak zemini aydınlatarak bizi birbirimize bağlayan... Kendi öykülerimizi yazmak ve anlatmak, bize kim olduğumuzu keşfetme şansı verir.
Apple’ın kurucusu ünlü girişimci Steve Jobs:“Dünyadaki en güçlü kişi öykü (hikâye) anlatıcısıdır. Öykü anlatıcısı; gelecek neslin vizyonunu, değerlerini ve gündemini belirler.” demiştir. Yarattığımız bir öykü, ister hayal dünyamızda kurduğumuz bir dünyayı paylaşmayı ister birinin bizi sevmesi ya da tasarlayıp ürettiğimiz bir ürünü alması veya bizi o okula, o işe kabul etmesi için ikna etmeyi amaçlasın… İster bir öykü kitabında okurlarıyla buluşsun ister anlatımımızla milyonlara ya da birkaç kişiye ulaşsın. Jobs’a göre, ne yaparsak yapalım, öykülerimiz olmalı; içimizden gelen, bize özgü, ikna edici, ilham verici öyküler… Buster ve Jobs, benzer şekilde şunu söylüyorlar: “Kendi öykünüze sahip çıkın ve onu iyi anlatın.”
Yarışma Jürimize Sorduk:
“Çocuklar Edebiyatla Neden Buluşmalı?”
“Çocuklar Nasıl Daha İyi Yazar Olurlar?”
“Sen de Yaz” yarışmamızın jüri üyeleriyle geçtiğimiz günlerde KidZania’da buluştuk. Birlikte KidZania’yı deneyimledik. Ardından çocuklar, edebiyat, yarışmamız ve yazarlık üzerine sohbet ettik. Biz sorduk, onlar yanıtladı. İşte sohbetimizden bazı kesitler…
Sanatçı Sevinç Erbulak, çocukların kitaplarla, öykülerle ve edebiyatla daha yakın olması için ebeveynlerin neler yapabileceklerine yönelik; “Ben heyecan dinamiğinin hayatın bütün alanlarında çok işe yaradığına inanıyorum. Bir şeyi çocuklara ödev ve zorunlulukla yaptırmaktansa, merak duygusu uyandırarak çocuklara yaklaşmak gerekiyor. Merak zaten çocukların diğer adı. Onların merak duygularının üstünü örtmek yerine bu merakın onları yönlendirmesine izin vermemiz gerektiğini düşünüyorum.” dedi.
Yazar Aslı Perker, “Yazmaya teşvik etmenin yolu çocuklara bu hayatta öykülerin olduğunu göstermekten geçiyor. Onlara ‘bak başkaları bunları düşünmüş ve yazmış’ dediğiniz zaman, çocuk da ‘ben de düşünebilirim ve yazabilirim’ motivasyonuna erişebilir. Yazmak bir yanıyla da terapi gibi. Ebeveynler çocuklarına dair pek çok şeyi ve onların iç dünyalarını, hissettiklerini çocuklarının yazdıklarından görebilir, anlayabilirler.” sözleriyle düşüncelerini aktardı.
Yazar Göktuğ Canbaba, hem yazarlık hem de yarışmaya dair düşüncelerini, “Eğer yazar olmak istiyorlarsa çok klişe gibi görünse de farklı tarzlarda kitaplar okuyup o yazarların dünyalarını tanıyarak bakış açılarını geliştirmeleri gerekiyor. İkinci tavsiyem de çok pratik yapmaları olacaktır. Ne kadar çok pratik yaparlarsa kendi tarzlarını o kadar çabuk bulabilirler. ‘Sen de Yaz’ öykü yarışması jürisinde yer almam istendiğinde çok heyecanlandım. Bu yaş grubundaki arkadaşların hayal güçleri beni çok heyecanlandırıyor. Onların yazdıkları öyküleri ve onların dünyalarını keşfetmek için sabırsızlanıyorum.” sözleriyle ifade etti.
Yaratıcı yazarlık eğitmeni Özden İnal da çocukların yazmaya nereden başlayabilecekleri konusunda, “Bizim için önemli olan çocukların iç dünyalarını görmek. O yüzden içlerinden geldiği gibi başlamalarına alan açmak gerektiğine inanıyorum. Başladıktan sonra yazmak kendiliğinden akıyor zaten. Teknik bir tavsiye isterlerse de kurguyu kafalarında oturtmaları önemli. Giriş-gelişme-sonuç kısımlarını oluşturarak fikirlerini bu denkleme yerleştirmeliler.” dedi.
Bir diğer jüri üyemiz, oyuncu Dağhan Külegeç, erken yaşta sanat ve edebiyat ile tanışmanın çocuklar açısından önemini vurguladı: “Edebiyat dediğimiz şey kişinin kendisini tanıması ve bilmesi, kendisinin olmadığı şeylerden kurtulması ise edebiyat, dünyadaki en faydalı olgulardan biridir. Bir çocuk, bu olgularla ne kadar erken tanışırsa kendisini ve çevresini o kadar iyi bilir. Kendisiyle ve çevresiyle daha uyumlu bir birey, daha huzurlu bir insan olur.”
Oyuncu Özden Özgürdal, “Sen de Yaz” yarışmamızın jüri üyeleri arasında yer almanın kendisi için anlamını şu sözlerle anlattı: “Mesleğim gereği uzun yıllardır çocuklarla birlikteyim, bence çocuklar her şeyin merkezi. İçinde çocuk olan her şey beni hala daha çok heyecanlandırıyor. Çocuklarla ilgili bir şey yapılacağı zaman koşa koşa gidiyorum. Ki burada bir de konumuz yazmak, yazmak da çok önemli bir eylem olduğu için böyle bir konunun çocuklarla buluşmasını da ayrıca önemsiyorum.”
KidZania Genel Müdürü Ebru Timur: “KidZania; eğlenerek öğrenme, diğer bir deyişle ‘edutainment’ kavramını 1999 yılında Meksika’da hayata geçiren ilk kurum. Çocuklar, KidZania’da rol yaparak öğrenme metoduyla yeni beceri ve değerleri kazanırken yeteneklerini geliştiriyor. Kişisel deneyim güçlü bir eğitim aracıdır. Çocuklar KidZania’da yaptıkları her iş ve faaliyetle toplumun nasıl işlediğini, finansal okuryazarlığı, yetişkinlerin mesleklerini, bağımsızlığı, öz güveni ve gerçek yaşam becerilerini öğreniyorlar. Elbette hayat sadece biz yetişkinler için de işe gitmek, iş hayatında bir profesyonel olmaktan ibaret değil. Bizler de nasıl ki ruhumuzu doyuran ve bize iyi gelen aktivitelerle kendi alanımızı ve zamanımızı yaratmaya çalışıyorsak buna çocukların da ihtiyacı var. Ruhu doyuran, kaç yaşında olursa olsun insanın ufkunu genişleten hayal gücünü perçinleyen edebiyat alanında hayata geçirdiğimiz bu projeyi özellikle kıymetli görüyorum. Çocukların o hiç bilmediğimiz ruh ve zihin dünyalarından kaleme dökülecek cümleleri okumak ve onların yarattığı o dünyanın içerisinde gezinmeyi sabırsızlıkla bekliyorum.”
Kidzania Yönetim Kurulu Üyesi Meral Molinas ise, yazmanın çocuk dünyasına faydalarını şöyle ifade etti: “Yazmak çocukların hayal gücünü geliştiren ve etraflarına dair gözlemlerinin artmasına da fayda sağlayan bir eylem. Yazarak duygularını ve düşüncelerini ifade etmek, dil gelişimi için faydalı olduğu kadar eğlenceli de… Bu, kendi dünyaları ile dış dünya arasında bir bağ kurmalarını sağlayan bir aktivite.”
Çocukların söz sahibi olduğu ve “Daha iyi bir dünya” tutkusuyla kurulmuş Çocuklar Ülkesi KidZania’nın “Sen de Yaz” yarışması hakkında detaylı bilgiye web sitemizden ulaşabilirsiniz: https://istanbul.kidzania.com/tr-tr/pages/sendeyaz
KidZania’dan sevgilerimizle.
Bugün 8 Mart, Dünya Emekçi Kadınlar Günü. Birleşmiş Milletler tarafından, kadınların eşit haklar için verdikleri mücadeleyi desteklemek ve cinsiyet ayrımcılığına son vermek amacıyla, 1977 yılında ilan edilen bu özel güne, Türkiye Cumhuriyeti’nde cinsiyet eşitliğinin sağlanması için devrim niteliğinde adımlar atan Ulu Önder Atatürk’ün bir sözü ile başlayalım: “Bir toplum, cinslerden yalnız birinin yüzyılımızın gerektirdiklerini elde etmesiyle yetinirse, o toplum yarı yarıya zayıflamış olur. Bizim toplumumuzun uğradığı başarısızlıkların sebebi, kadınlarımıza karşı ihmal ve kusurdur.” Atatürk’ün altını çizdiği gibi nüfusun yarısını -kadınları ve kız çocuklarını- hiçe sayan bir düzen; ataerkil bir düzendir, zayıf ve eksik bir düzendir.
Cinsiyet eşitliği; hayatın her alanında her iki cinsiyetin de eşit haklardan, kaynaklardan, fırsatlardan ve korumadan yararlanması olarak tanımlanabilir. Bu tanıma uygun olarak kız ve erkek çocuklar; eşit haklarla ve eşit fırsatlarla buluşursa işte o zaman, tam potansiyellerine ulaşabilirler. Bu da, toplulukların daha istikrarlı ve sürdürülebilir yaşamlar kurmalarına yol açar. Son yıllarda bir miktar ilerleme kaydetmiş olsak da, cinsiyet eşitliği söz konusu olduğunda hâlâ iyileştirmemiz gereken çok şey var.
Bugün de Ataerkil Düzenin Gölgesindeyiz…
İnsanlık, yüzyıllar boyunca kas gücüne dayalı bir egemenliğin gölgesinde kalmış ve bu gölge yüzünden günümüze dek büyük acılar çekmiş olsa da hep ilerlemiştir. Ama bu ilerleme, ataerkil düzenlerin cinsiyet eşitsizliği temelinde kurdukları zayıf sistemleri yürütme konusundaki ısrarları nedeniyle oldukça yavaş bir ilerleme olmuştur. Ne yazık ki gezegenimiz çok çok uzun bir süre boyunca kadınların gerçek potansiyelinden mahrum bırakılmıştır ve kadınların eşitlik mücadelesi ancak 20. yüzyılda -demokratik toplumların yaygınlaşması ile beraber- sonuç vermeye ve dünya için kazanımlara yol açmaya başlamıştır.
Eminiz ki hepimiz, biraz düşününce ataerkil düzenlerin “cinsiyet ayrımcılığını bir hak gibi görerek yarattığı yıkımın ve işlediği insanlık suçlarının” farkına varabiliriz. Artık 21. yüzyıldayız ve farkına varmak daha kolay. Kadınların hayatın her alanında fayda üreterek üstün başarılara imza attıklarını her gün duyuyoruz, okuyoruz. Kadınlar bugün; havada, karada, yeraltında, uzayda ya da denizin altında insanlığın bilimle ve teknoloji ile ulaştığı her yerde varlar… Onlar bugün; pilot, tramvay şoförü, ressam, müzisyen, doktor, hemşire, akademisyen, futbol oyuncusu, çiftçi, girişimci, şef, astronot, öğretmen, avukat, genel müdür ya da genetik mühendisi gibi pek çok farklı kimlikle varlar… Varlar ama ataerkil düzenin gölgesi bugün de insanlığın üzerinde dolaşmaya, toplumsal cinsiyet eşitliğini engellemeye devam ediyor.
Günümüzde Cinsiyet Eşitsizliği…
Birleşmiş Milletler verilerine göre; dünyadaki kadınların yaklaşık yüzde 60’ı kayıt dışı ekonomide çalışıyor. Kadınlar, dünya genelinde erkeklerden %23 daha az kazanıyor. 258 milyon çocuk ve genç okula gitmiyor, bu çocukların çoğunluğunu kız çocukları oluşturuyor. Günümüzde, dünya çapında kadınların üçte biri cinsiyet temelli şiddete maruz kalmış ve 650 milyon kadın “18 yaşından önce evlenmiş” durumdadır. Parlamentolardaki sandalyelerin yalnızca %24’ü kadınlara aittir; sadece üç ülkenin parlamentosunda %50 ve üzerinde kadın yer almaktadır; dünya genelinde milletvekilleri arasında 30 yaşın altındaki kadın milletvekillerinin oranı %1'den azdır...
İklim krizinin yarattığı etkiler bile cinsiyetten bağımsız değildir. Dünya genelinde iklimle ilgili afetler ve değişiklikler nedeniyle yerinden edilenlerin yüzde 80’i kadınlar ve kız çocukları… Kadınlar ve kızlar, mevcut cinsiyet eşitsizliklerini artıran; geçim kaynakları, sağlık ve güvenlikleri için benzersiz tehditler oluşturan iklim değişikliğinden de en büyük zararı görüyorlar. Tarım, düşük gelirli ülkelerde kadınlar için en önemli istihdam sektörüdür. Tarım ile uğraşan kadınlar, iklim değişikliğine bağlı olarak yaşanan kuraklık ve düzensiz yağış dönemlerinde aileleri için gelir sağlamak adına daha çok çalışıyorlar. Bu da annelerinin artan yükü yönetmesine yardımcı olmak için sıklıkla okulu bırakmak zorunda kalan kızlar üzerinde baskı oluşturuyor. Çevresel bozulma, tüm insanlar için ciddi sonuçlar doğururken özellikle hamilelik ve annelik döneminde sağlığı en kırılgan olan kadınlar başta olmak üzere toplumun en savunmasız kesimlerini olumsuz etkiliyor.
Ya Eşitlik Olsaydı…
Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerini ana hatlarıyla belirleyen BM, toplumsal cinsiyet eşitliğini 2030 yılına kadar ulaşılması gereken 17 hedefin beşincisi olarak listeliyor. 2050 yılına kadar atmosfere salınan karbondioksitte 59,6 gigatonluk bir düşüş ve bebek ölümlerinde %9,5 seviyesinde bir düşüş yaşadığımızı, bunun yanında küresel GSYİH artışının %3,9 olduğunu hayal edelim... Bunlar; cinsiyet eşitliğinin, nüfusun yarısına haysiyet ve insan hakları getirmenin yanı sıra insanlığa sunabileceği faydalardan sadece bazılarıdır.
Uluslararası Çalışma Örgütü tarafından yayınlanan bir araştırmaya göre, işgücü piyasasında kadın erkek arasındaki eşitsizlik azaltılırsa, istihdam oranı ve dolayısıyla küresel GSYİH artacaktır. 219 ülkeden gelen verileri analiz eden bir araştırmaya göre, kız çocukları ve kadınların eğitime erişimini iyileştirmek çocuk ölümlerini azaltacaktır. İnsanlık herkese eşit fırsatlar sunsaydı çevrenin de minnettar olmak için nedenleri olurdu. İklim değişikliğini ve etkilerini azaltmak için 100 stratejiyi belirleyen Drawdown projesi, 2050 yılına kadar karbon kirliliğini azaltmanın en etkili altıncı yolu olarak kızların eğitimini sıraladı. Drawdown projesine göre, eğitime daha fazla erişimi olan kızlar ve kadınlar, küresel ısınmanın azaltılmasına veya aile planlamasının öneminin farkında olarak nüfus artışının engellenmesine daha fazla katkı sunacaklardır.
Cinsiyet eşitliği olsaydı, gezegenimiz; “kimseyi geride bırakmadan” hareket eden ve “sürdürülebilir bir yaşam” kurmak için her bireyin katılımcı olduğu, daha demokratik, ekonomik ve bilimsel olarak daha güçlü, daha cesur, daha adil, daha mutlu bir yer olurdu.
Çocuklarımıza Cinsiyet Eşitliğini Nasıl Öğretiriz?
Unutmayalım, eğitim okulda değil evde başlar. Erken çocukluk yaşlarından itibaren çocuklarımıza cinsiyet eşitliğini öğretmek için çaba göstermeliyiz. Kadınların erkeklerle evde eşit oldukları ve ayrımcılıktan uzak bir şekilde iş bölümü yaptıkları -örneğin, babanın yerleri süpürdüğüne ve annenin arabayı yıkadığına çocukların şahit olabildikleri- , herkesin söz hakkının olduğu ve birey olarak var olabildiği “demokratik bir aile ortamı” yaratmalıyız. Çocuklarımızı, toplumsal cinsiyetle ilgili yanlış yargılardan uzak bir evde yetiştirsek bile onlar; medyada, okulda ve akranlarıyla birlikte oldukları çeşitli ortamlarda bu tür mesajlar almaya devam edebilirler. “Kız gibi ağlama”, “Erkek adamdır. Biraz agresif olması doğal”, “Kız gibi korkak olma oğlum”, “Bu iş, kadın işidir” veya “Bu iş, erkek işidir” gibi klişelerin gerçekleri yansıtmadığını çocuklarımıza açıkça anlatmalıyız. Çocuklarımıza duyguların herkes için olduğunu öğretmeliyiz: Herkes ağlayabilir, herkes cesur olabilir, herkes bazen öfkelenebilir… Onlara bugün oynadıkları oyunların da ileride seçecekleri mesleklerin de cinsiyetlere göre ayrılamayacağını öğretmeliyiz. İster kız ister erkek olsunlar; diledikleri oyunu oynamaları, diledikleri sporu yapmaları ve diledikleri mesleği seçmeleri için çocuklarımızı cesaretlendirmeliyiz.
Pantolon giymek, arkadaşlarla dışarı çıkmak, mülk sahibi olmak, oy kullanmak, dilediği yaşta veya dilediği kişiyle evlenmek, fikirlerini özgürce söylemek gibi geçmişte kadınların yapmalarına izin verilmeyen her şeyi çocuklarımızla konuşmalıyız. Cinsiyet ayrımcılığın geçmişte ne gibi yıkıcı sonuçları olduğunu ve bugün de küresel bir sorun olmaya devam ettiğini çocuklarımızın yaşlarına uygun bir dilde onlarla paylaşmalıyız. Onlara örnek olmalıyız. Tarih boyunca eşitlik için mücadele eden aktivistlerin, cinsiyet eşitsizliğine bağlı engellerle karşılaşmasına rağmen hayalleri uğruna pes etmeden çalışan başarılı kadınların öykülerini anlatmalıyız çocuklarımıza… Onlara, 21. yüzyılda fiziksel gücün önemini yitirdiğini; bilimsel ve eleştirel düşünme, yaratıcılık, problem çözme, empati, cesaret, kendini ifade etme, paylaşım ve girişimcilik gibi cinsiyetten bağımsız olduğunu artık bildiğimiz becerilerin ön plana çıktığını anlatmalıyız. Doğru rol modellerle tanışmaları ve eşitlik üzerine düşünmeleri için her fırsatı değerlendirmeliyiz.
KidZania’da Tüm Çocuklar Eşit!
KidZania’nın İstanbul, İngiltere, Meksika, Birleşik Arap Emirlikleri ve Hindistan’da, 450.000 çocuğun katılımı ile gerçekleştirdiği, Mesleki Eğilimler Araştırması’nın sonuçları, cinsiyete dair ön yargıların 4 yaş itibarıyla şekillenmeye başladığını kanıtlıyor. Bu ön yargılar, çocukların hayallerini sınırlıyor ve meslek tercihlerini etkiliyor. İşte bu yüzden, Çocuklar Ülkesi KidZania’da, tüm çocuklara eşit oldukları bir dünya sunuyoruz: 120’den fazla mesleği eğlenerek deneyimledikleri, temel yaşam becerileri kazandıkları, özgürce fikirlerini söyledikleri ve hayallerini sınırlanmadıkları ideal bir dünya burası… Biliyoruz ki daha iyi bir gelecek ve sürdürülebilir bir yaşam, çocuklara cinsiyetlerinden bağımsız olarak eşit fırsatlar sunan bir düzenle mümkün olacaktır.
Çocuklarımız, “cinsiyet eşitliğinin” sürdürülebilir bir yaşamın vazgeçilmez bir koşulu olduğunu ve cinsiyet eşitsizliğini çözmek için bireysel olarak atacakları her adımın çok değerli olduğunu ve bu adımların, onları daha cesur, daha adil ve daha özgür bireylere dönüştüreceğini bilmeliler. Eğer içinde yaşadığımız kültür, cinsiyet ayrımcılığını normalleştiriyorsa ve kız çocuklarını/kadınları doğuştan sahip oldukları haklardan, eşit fırsatlardan mahrum bırakıyorsa o kültürü değiştirmemiz gerekir. Bu değişimi başlatmak ve cinsiyet eşitsizliği ile mücadele etmek, biz yetişkinlerin en büyük sorumluluklarından biridir. Bunu başarabiliriz.
Dünya Emekçi Kadınlar Günü kutlu olsun!
KidZania'dan sevgilerimizle.
Bilim ve teknoloji; birbirini besleyerek gelişen muhteşem bir ikilidir. Ayrı tanımları olan bu iki uğraş, kendine has metotlarla uçsuz bucaksız bir evrende iş birliği kurarak ilerlemeyi ilke edinir. Sürekli öğrenerek üretmeyi ve sonra daha iyisini üretmeyi, evrenin ve doğanın gizemini keşfederek daha iyi bir dünyaya ulaşmayı ister. Kaynağı doğa olan bilim, deney/gözlem metotları ile doğayı anlamaya ve güvenilir bilgiyi üretmeye çabalar. Bilimin sunduğu yasalarla sınırlı olan teknoloji ise bilimin ortaya koyduğu bu bilgileri ve doğadan elde ettiği kaynakları kullanarak insanlığın ihtiyaç duyduğu teknolojileri üretir. Teknoloji de sunduğu yeni aygıtlarla bilimin gelişimini destekler. İşte bu muhteşem ikilinin ekseninde baş döndürücü bir hızla dönüşmekte olan bir çağı yaşıyoruz bugün… Bugün, günümüzde çok popülerleşen STEM(Bilim, Teknoloji, Mühendislik ve Matematik) yaklaşımı ile eğitimin de 21. yüzyılın gerçeklerine ve beklentilerine uygun olarak -teknolojinin ilerleyişi kadar hızlı olmasa da- dönüşme çabasında olduğuna şahit oluyoruz…
Her yıl, 8-14 Mart tarihleri arasında kutlanan Bilim ve Teknoloji Haftası; bilimin ve teknolojinin el ele vererek öncülük ettikleri değişimi topluma aktarmayı, genç nesillere bilimi ve teknolojiyi sevdirmeyi amaçlar. Biz de bu vesileyle; Robot Çağı denilen 21. yüzyılın yarattığı dönüşüme, geleceğe ve çocuklarımızı geleceğe hazırlama yolunda STEM yaklaşımının kullandığı eğitim metotlarına ve STEM eğitiminin çocuklarımıza sağladığı faydalara değinmek istiyoruz.
21. Yüzyıl, Gelecek ve STEM
21. yüzyılın “Robot Çağı”, “Bilgi Çağı”, “Dijital Devrim” ve “İkinci Rönesans” çağı olarak adlandırılması hiç de şaşırtıcı değildir. Günümüzde bilimin ve teknolojinin; dünyamızı, yaşayış biçimimizi, meslekleri ve genel olarak iş hayatını her geçen gün daha da fazla şekillendirdiğini rahatlıkla söyleyebiliriz. İçinde bulunduğumuz yüzyılda, “teknolojiyi kullanarak yeni ürünler geliştirme ve üretme” becerisi küreselleşen dünyanın yeni ilgi alanları arasında öne çıkıyor… Geleceğin resmini tam olarak çizemeyiz ancak şu bir gerçek ki başka bir gezegenin istilasına uğramak ya da kendi ürettiğimiz robotlar tarafından köleleştirilmek gibi kötü senaryolar gerçekleşmediği ve gezegenimiz varlığını korumaya devam ettiği sürece insanlık olarak ortaya koyduğumuz bilim ve teknoloji, gelecekte daha da güçlü bir şekilde var olacak.
Hiç şüphe yok ki insanlar, makineler ve algoritmalar arasındaki iş bölümünün değişmesiyle beraber gelecekte teknoloji ve mühendislik temelli meslekler çeşitlenerek çoğalacak ve muhtemelen her meslek teknolojiyle dost olmayı gerektirecek. Gelecekte yepyeni meslekler doğacak, çalışma hayatı daha esnek ve daha dijital bir hal alacak. Tüm bunlar olurken dönüşüme uyum sağlamak ve bu dönüşümü insan dostu buluşlarla desteklemek için yeni becerilere de ihtiyacımız olacak. Elbette sadece teknolojide ustalaşmakla ilgili değil bu beceriler… Bunlar, bize gerçekçi bir iyimserlikle eleştirel düşünmeyi, analiz etmeyi ve plan yapmayı kazandıracak beceriler… Dünya Ekonomik Forumu’na göre ekonomik kalkınma için geleceğin öne çıkan favori becerileri: analitik düşünme ve yenilikçilik/aktif öğrenme ve öğrenme stratejileri/ yaratıcılık, özgünlük ve inisiyatif alma/ teknoloji tasarımı ve programlama /eleştirel düşünme ve analiz etme /karmaşık problem çözme/ duygusal zekâ/ muhakeme, problem çözme ve düşünce /sistem analizi ve değerlendirmesi…
Peki, İkinci Rönesans dönemine bizler ve çocuklarımız ne kadar hazırız? STEM, tam da bu noktada devreye giren bir yaklaşımdır. STEM eğitimi, çocuklarımızı geleceğin dünyasına uyum sağlamaları için gerekli olan becerilerle donatmaya çabalarken alışkın olduğumuzdan farklı metotlara başvuruyor, eğitimin temellerini yeniden oluşturma yolunda dünya çapında yaygınlaşarak ilerliyor ve gelişiyor. Eğitimin sadece duvarlar arasında yapılmayacağı ve eğitimin bilimsel gerçeklere dayanarak yeniden şekillendirilmesi gerektiği fikri STEM eğitim yaklaşımının da desteği ile yavaş yavaş yerleşiyor.
STEM nedir?
STEM kavramı ilk olarak Amerika Ulusal Bilim Vakfı (National Science Foundation) tarafından dile getirilmiştir. Bilim, Teknoloji, Mühendislik ve Matematik disiplinlerinin isimlerinin kısaltması olarak ortaya çıkan STEM, içinde bulunduğumuz yüzyılın becerilerini geliştirmeyi sağlayan bir eğitim yaklaşımı sunmasından ötürü artan bir hızla popülerleşiyor. Dünya giderek dijitalleşirken, STEM de eğitim sistemimizin hayati bir parçası haline geliyor. Başta gelişmiş ülkelerde olmak üzere günümüzde pek çok okul -kimi hızla, kimi daha yavaş bir şekilde- müfredatlarına STEM uygulamalarını da entegre ediyor. Yaygın kara tahta yaklaşımı; etkileşimli dokunmatik ekranlar, VR, projektörler ve hatta eğitim robotları gibi daha dijital dostu öğretim araçlarına doğru kayıyor.
Genellikle “Geleceğin Müfredatı” ve eğitimde bir sonraki dalga olarak adlandırılan “STEM” eğitimi; Bilim, Teknoloji, Mühendislik ve Matematik disiplinlerini kaynaştırarak hızla değişen koşullara uyum sağlamaları için çocuklara “yaparak öğrenme” metodu ile etkili bir şekilde öğrenme fırsatı sunar. STEM eğitimi, çocukların bilim, teknoloji, mühendislik ve matematik alanlarında sahip oldukları bilgileri bir araya getirerek fikirler ve somut bir bütün oluşturmalarına olanak tanır. STEM eğitiminde öğrenciler ezberden uzak bir şekilde araştırma ve sorgulama yaparak, deneyimleyerek ve üreterek etkili bir şekilde öğrenirler.
STEM neden önemlidir?
Doğuştan merak etmeye ve korkusuzca deneyimleyerek öğrenmeye programlanmış olan çocuklarımız ancak edindikleri bilgileri somutlaştırdıklarında veya bu bilgileri kullanabilecekleri deneyimleri olduğunda gerçekten öğrenirler. Çocuklarımız, doğuştan bir bilim insanı veya bir sanatçı gibidir. Onlar, kendi bilgilerini yaratmak ve kendi dehalarını ortaya koymak için sadece doğru uyaranlara ve doğru etkileşimlere ihtiyaç duyarlar. Her deneyimin içinde bir oyun kurmak isterler. Oyunlar, çocuklar için gözlem ve deney yaparak üretmeyi öğrenmenin en etkili yoludur. Nasıl ki bardağı yere fırlattıklarında camın parçacıklara ayrılacağını bilgisini yaşayarak etkili bir şekilde öğrenirler, onlar aslında her bilgiyi deneyler yaparak test ettikleri ya da kullandıkları zaman daha iyi öğrenirler. Bu, günümüzde bilimsel olarak kanıtlanmış bir gerçektir. STEM eğitimi, bu gerçeği dikkate alır ve çocukların “Bu bilgiyi hayatımın neresinde kullanacağım?” sorusuna cevap bulabilecekleri bir yaklaşımı benimser. Çocuklar STEM programlarında deneyimle öğrenme, takım çalışması yapma, iş birliği kurma, eleştirel ve yaratıcı düşünme fırsatı bulur.
STEM İşleri Ekonomimizin Geleceğidir
Sağlam bir STEM eğitimi, ekonomimiz için giderek daha önemli hale geliyor. STEM mesleklerinde istihdamın 2028 yılına kadar %8,8 artması ve genellikle güçlü bir STEM geçmişi gerektiren sağlık mesleklerinin daha da büyümesi bekleniyor.
STEM, Eleştirel ve Yaratıcı Düşünmeyi Öğretir
STEM eğitimi yalnızca STEM kariyerlerine girmeyi planlayan öğrencilere yardımcı olmaz. Mantıksal düşünce süreçlerine ve problem çözmeye odaklanma, öğrencilerin her alanda başarılı olmalarına yardımcı olacak zihinsel alışkanlıklar geliştirmelerini sağlar. STEM programları, öğrencileri eleştirel ve yaratıcı düşünerek kendi çözümlerini bulmaya zorlar. Sonuç olarak, kaliteli bir STEM eğitimi alan öğrenciler, “gelecek nesil yenilikçiler” olmaya hazırlanırlar.
STEM, Takım Çalışması İçin Eşsiz Fırsatlar Sağlar
Ekip çalışması, başarının en önemli itici güçlerinden biridir. Modern dünyada yaşamak ve çalışmak, genellikle büyük ve çeşitli bir insan grubuyla iş birliği kurmayı gerektirir. STEM programlarında öğrenciler -ister bir laboratuvar araştırması üzerinde ister bir robot projesinde- birlikte çalışarak iş birliği kurma, kendilerini ifade etme ve iletişim becerilerini aktif olarak geliştirirler.
STEM, Öğrencilerin Proje Yönetim Becerilerini Geliştirir
STEM eğitimi, genellikle uygulamalı projeleri içerir. Bir robot, motor veya bilgisayar programı oluşturmak genellikle birden çok adımı içerir. STEM eğitimi sürecinde öğrenciler zamanlarını nasıl yöneteceklerini ve projelerini daha küçük adımlara nasıl ayıracaklarını öğrenirler. Bu; ileride ister bir ofis projesi üzerinde çalışsınlar ister bir ev tadilatı yapıyor olsunlar, hayatları boyunca onlara yardımcı olacak bir beceridir.
Dünya giderek bilimin ışığında dijitalleşirken eğitime, bilime ve teknolojiye bakışımız da değişmeli. Geleceğin işleri henüz icat edilmedi, ancak bu işlerin pek çoğu muhtemelen STEM'i de kapsayan işler olacak. Çocuklarımız, gelecekte hangi işi seçerlerse seçsinler bilim ve teknoloji ile uyum sağlamalılar. Bugün dünyanın en önemli projesi, çocuklarımızı sevgi ile büyütmek; onları, bilimin ve teknolojinin de katkısı ile daha iyi bir geleceği kurmaya teşvik etmek olmalıdır.
Bilim ve Teknoloji Haftası Kutlu Olsun!
KidZania’dan sevgilerimizle.
Platform provided by KidZania Operations S.A.R.L. © 2022, KidZania, and all related characters and elements are trademarks of KidZania Operations S.A.R.L. All Rights Reserved.
Gizlilik Politikası
BULMACALAR ÇOCUKLARA ÇOK İYİ GELİR!
ÇOCUĞUMUZUN DAHA GÜÇLÜ BİR YAZAR OLMASINA NASIL YARDIMCI OLABİLİRİZ?
ÇOCUKLARIMIZA “ENERJİ DOSTU BİR YAŞAM SÜRMEYİ” NEDEN VE NASIL ÖĞRETELİM?
TEKNOLOJİ EBEVEYNLİĞİN YOLUNU KESTİĞİNDE…
HERKES GÖREV YERİNE: DAHA İYİ BİR GELECEK İÇİN EĞİTİMİ DÖNÜŞTÜRME ZAMANI
SPORA İLGİ DUYMAYAN YA DA SPORU BIRAKMAK İSTEYEN BİR ÇOCUĞUNUZ VAR… ONU SPORA NASIL TEŞVİK EDERSİNİZ?
AİLE GELENEKLERİ DAHA GÜÇLÜ BAĞLAR OLUŞTURMAYA NASIL YARDIMCI OLUR?
BİLİM, HERKES İÇİNDİR…
GERÇEK SEVGİ, KOŞULSUZDUR… Gerçek sevgi nedir? Çocuklara sevgiyi öğretmenin yolları nelerdir?
ÇOCUKLAR İÇİN EN ÖNEMLİ 7 SOSYAL BECERİ
BUNLARI YAPMAKTAN HEMEN BUGÜN VAZGEÇEBİLİRİZ…
İLKOKULDA ARKADAŞ EDİNMELERİNE NASIL YARDIMCI OLURUZ?
HAYVAN SEVGİSİNİN ÇOCUKLAR ÜZERİNDEKİ SİHİRLİ ETKİSİ
DUYGUSAL ZEKÂ (EQ) NEDİR, NEDEN ÖNEMLİDİR?
DEPREM EĞİTİMİ ÖNEMLİDİR! Çocuklara Deprem Eğitimi Verirken Nelere Dikkat Edelim?DEPREM EĞİTİMİ ÖNEMLİDİR! Çocuklara Deprem Eğitimi Verirken Nelere Dikkat Edelim?
KIDZANIA İSTANBUL: “GELECEĞİ DÜŞLE, ÖYKÜNÜ YAZ, İÇİNDEKİ YAZARI KEŞFET!” “Sen de Yaz” öykü yarışmamız devam ediyor!
TOPLUMSAL CİNSİYET EŞİTLİĞİ DEMEK SÜRDÜRÜLEBİLİR BİR DÜNYA DEMEK Çocuklarımıza cinsiyet eşitliğini nasıl öğretiriz?
STEM EĞİTİMİ ÇOCUKLARA NASIL YARDIMCI OLUR? Bilim ve Teknoloji Haftası Kutlu Olsun!
Veri politikasındaki amaçlarla sınırlı ve 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu (“KVKK”) kapsamında çerez konumlandırmaktayız. Detaylar için tıklayın: